48,883 klur ïoh ka Meghalaya na ka khajna hapdeng u snem 2014 bad 2024, pyntip ka Nirmala

Shillong, Naitung 11: Ka Myntri kam pla tyngka bad kam Kompeni jong ka sorkar pdeng ka Nirmala Sitharaman, mynta ka sngi, haba ai jingkren ha ka jingïalang bad ki nongthoh khubor ha Shillong, ka la batai halor ka jingkyrshan pisa kaba heh bad ki jingpynkylla ïa ka rukom treikam ba la shim da ka Sorkar India na ka bynta ka thaiñ shatei Lam Mihngi, khamtam ïa ka Jylla Meghalaya, hapoh ka jingïalam jong u Myntri Rangbahduh ka ri, u Narendra Modi. Ka la ban jur ba naduh u snem 2014-bad khamtam eh ha ka jingwan ka khlam COVID-19-ka sorkar pdeng ka la pynneh ïa ka jingphaikhmat kaba khlaiñ ha ka jingpynlut pisa, ka jingkyntiew ïa ki jingdon jingem, bad ka roi ka par kaba kynthup lang.

Haba ai jingkren ha ka jingïalang bad ki nongthoh khubor, ka Myntri kam pla tyngka ka la ai ïa ki jingtip kiba pyni ïa ka jingheh jong ka jingkyrshan ka sorkar pdeng ïa ka jylla Meghalaya kaba ym pat jujia mynno mynno ruh, da kaba kdew ba ka jylla ka la ïoh T.48,883 klur ha ka jingpynkylla ïa ka khajna hapdeng u snem 2014 bad 2024, ka jingkiew kaba phylla kaba 572% na ka T. 7,273 klur kaba la ïoh ha ki shiphew snem ba la leit (2004-2014). Ki jingai jingïarap ruh ki la ïohi ïa ka jingkiew kaba khraw, kaba la kiew na ka T.19,700 klur ha u snem 2004-2014 sha ka T. 40,452 klur ha ki shiphew snem ba la dep, ka la bynrap.

Kine ki jingbei tyngka ki la ïarap ïa ka Sorkar Meghalaya ban pynsted ïa ki projek ba ïadei bad ki jingdon jingem, ban kyntiew ïa ka pule puthi bad ki jaka sumar, ban kyntiew ki lad jingpynïasoh, bad pynkhlaiñ ïa ki prokram ba ïadei bad ka roi ka par ha ki jaka nongkyndong.

Ka Myntri ka la pynpaw ïa ki jingmih na ka Scheme for Special Assistance to States for Capital Investment (SASCI)-ka sienjam ba kongsan ba la sdang da ka Sorkar Pdeng hadien ka khlam COVID-19 ban kyntiew ïa ka jingpynlut pisa bad ban khyllie im biang ïa ka ïoh ka kot jong ka India lyngba ka jingkyntiew ïa ki jingdon jingem. Ka Myntri ka la ban jur ba ka jingthmu ba kongsan jong ka sorkar pdeng hadien ka COVID ka long ban ïarap ïa ki jylla ban khyllie im biang na ka jingeh ha ka liang ka ïoh ka kot bad ban pynkhlaiñ biang ïa ka jingroi lyngba ka jingbei tyngka.

Hapoh ka SASCI, ka Sorkar pdeng haduh mynta ka la ai T. 5.3 lak klur sha ki jylla ha ka dur jong ki ram khlem jingsiew sut na ka bynta 50 snem ban kyntiew ïa ka jingbei tyngka. Ïa kine ki pisa la pyllait pura ha ki bynta ba sdang, da ki bynta kiba hadien kiba ïadei bad ki dak jong ka jingtreikam.

Ka thaiñ shatei lammihngi ka la paw kum ka nongïoh jingmyntoi kaba khraw na ka SASCI, ha kaba ka la ïoh T.48,804 klur, ha kaba T.5,471 klur la mang sha ka jylla Meghalaya. Kine ki jingbei tyngka ki la kyrshan ïa ki sienjam bapher bapher kiba pynkylla dur ha kylleng ka ri India. Baroh ki jylla mynta ki la shim ïa ki lad digital ban kheiñ pisa paidbah hapoh ka phang pdeng jong ka SNA-SPARSH, kaba pynbeit ryntih ïa ka jingpyndonkam ïa ka pisa bad kaba kyntiew ïa ka jinglong shai. Khatphra tylli ki jylla ki la shim ïa ki sienjam ban pynduna ïa ka jingpynlehnohei ïa ka jaka ha ki jaka karkhana lyngba ka jingpynlang jaka bad ka jingthmu kaba paka.

Arphew ar tylli ki jylla ki la pyntreikam ïa ki jingtei hostel hapoh ki jaka karkhana ban pynsah ïa ki nongbylla kiba wan na kiwei ki jaka bad ïa ki shah hikai. Nalor kata, arphewphra tylli ki jylla, kynthup ïa ka Meghalaya, ki dang shna ïa ki Hostel na ka bynta ki kynthei kiba trei, ban pynthikna ka jingshngaiñ bad ka jingïadon bynta lang ha ki jaka trei ha sor.

Ha ka sienjam kaba kongsan sha ka jingpynneh pynsah, la pynduh noh palat 25,000 tylli ki kali sorkar kiba la rim, kaba la pynthymmai ïa ki kali paidbah bad pynduna ïa ka jingmih lyer jakhlia. Palat 90% na ki map jaka la pynkylla digital bad ba la leh geo-reference, kaba kyntiew ïa ka jinglah ban ïoh bad ïarap ïa ki trai jaka-khamtam ha ki jaka nongkyndong-ban ïoh ram bad pyndonkam ïa ka jaka kum ka jingdon jingem ha ka ïoh ka kot. Ha kajuh ka por, 91% na ki jingtip shaphang ka jinglong trai jaka ha kylleng ka ri la pynkylla digital, kaba ai jingshai ha ka liang ka aiñ, kaba pynduna ïa ki jingïakajia, bad kaba pynkupbor ïa ki briew ha ki jaka nongkyndong.

“Ha kiba bun ki jaka nongkyndong bad ki jaka riewlum, ki briew kim shym la don ïa ki kot ki sla kiba ïadei bad ka aiñ na ka bynta ka jaka ba ki shong ki sah. Mynta, da ki jingthoh ba la pynkylla digital, ki lah ban leit sha ki bank ban pan ram ne pyndonkam ïa ka jaka jong ki kum ka jingdon jingem,” la ong ka Myntri.

Ka Myntri kam pla tyngka ka la pynpaw ruh ïa ka jingkiew shaphrang lyngba ka sienjam jong ki Farmer Producer Organisation (FPO), kaba thmu ban kyntiew ïa ka kam rep bad ka jingseng kam lajong bad ban kyntiew ïa ka ïoh ka kot ha ki nongkyndong. Ha baroh kawei ka ri, ki don 10,000 tylli ki FPO kiba la buh thong, ha kaba 67 tylli la seng tang ha Meghalaya. Kine ki kynthup ïa ki seng kiba pynmih ïa ki chips ba shna na ka kait, ki chips na u sohphan, ki sla tyrpad, shynrai, bad kiwei kiwei ki jingber ba bang, kiba mynta la pynïaid ïew ha kylleng ka ri India. Kaba kham paw ka long ba 44 tylli ki FPO na Meghalaya ki la dep ban pynïasoh lang bad ka Open Network for Digital Commerce (ONDC), kaba ailad ïa ki nongrep bad ki nongpynmih ha ka thaiñ ban die ïa ki mar jong ki online bad ban ïoh ïa ki ïew kiba kham heh.

Ka Myntri haba kdew ïa ki jingjop jong ka National Internship Program ka la ong ba ha ka sien pyrshang jong ka National Internship Programme, la tyrwa palat 1,530 tylli ki lad internship sha ki samla ha ki bynta bapher bapher, kynthup ïa ka synshar paidbah, ki jingdon jingem, ka pule puthi, ka kam jngohkai pyrthei, ka information technology, bad kiwei kiwei.

Ka sienjam ka ban jur ha ka jingïatreilang ha ki distrik riewlum bad ki aspirational distrik, ban pynthikna ïa ka jingïashim bynta kaba kynthup lang na ki thaiñ kiba duna ka jingshakri. Ha kane ka bynta kaba mynta (Phase 2), ka prokram ka la nang kiew bha, ha kylleng ka ri. Na kine, 3,671 tylli ki internship la buh kyrpang na ka bynta ka thaiñ shatei lammihngi, ba kynthup ïa 114 tylli ki jingpynbiang tang ha Meghalaya. Ka prokram ka la khring ïa ka kynhun jong ki nongïashim bynta kiba pher bapher, naduh ki samla pule engineer bad ki samla pule ha ka rep ka riang haduh ki samla na nongkyndong bad ki kynthei kiba seng kam seng jam, kaba pyni ïa ka jingktah kaba jylliew bad ka jingïahap jong ka.

Nalor kata, ka Myntri ka la pynpaw ïa ki jingpyrshang jong ka Sorkar Pdeng ban ïarap ïa ki Jylla ban ïoh ïa ka lad ïoh pisa na kiwei kiwei ki ri na ka bynta ka roi ka par. Ki jingïatreilang bad ki jaka treikam kum ka World Bank bad ka Asian Development Bank ki long kiba la pynsuk, kaba ïarap ïa ki Jylla kiba duna ka bor ha ka liang ka teknikal ban shim ïa ki projek kiba heh bad ban ïoh jingmyntoi na ki rukom treikam ba bha tam ha ka pyrthei ha kaba saiñdur bad pyntreikam ïa ki projek. Ki jaka treikam nabar kim wanrah tang ïa ka jingbei pisa hynrei ki wanrah ruh ïa ka jingstad kaba kordor. Ka sorkar ka pynthikna ba man la ka jylla, khlem da kheiñ ïa ka jinglah, ka don ïa ki atiar bad ka jingkyrshan ba donkam na ka bynta ka jingroi kaba neh, ka la ong.

Ka la kdew ruh shaphang ka Vibrant Village Programme bad ka la pynbna ba 92 tylli ki shnong ha Meghalaya la pynrung ha ka bynta kaba ar jong ka Centre’s Vibrant Villages Programme. “Kine ki 92 tylli ki shnong ha Meghalaya ki kylla long ki shnong ba nyngkong eh jong ka ri India”, la ong ka Myntri, da kaba pynpaw ïa ka jingdonkam jong ki ha ka buit treikam bad ka jinglah ban kyntiew ïa ka roi ka par. Ka la batai ba ïa kine ki shnong, kiba don khappud bad ka Bangladesh, la ithuh na ka bynta ka jingpynroi kaba thmu ban pynkhlaiñ ïa ki jingdon jingem, ka jingpynïasoh, bad ki lad kamai kajih ha ki thaiñ khappud kiba long kiba kongsan bha na ka bynta ka jingshngaiñ jong ka ri bad ka roi ka par jong ka thaiñ.

Ka Myntri kam pla tyngka ka la ïasam ruh ïa ki jingthmu jong ka ban leit jngoh hi dalade ïa kine ki shnong khappud ha ka jingwan jong ka sha Meghalaya ban ïakren bad ki nongshong shnong ka thaiñ bad ban bishar bniah ïa ka jingïaid shaphrang ki sienjam kiba dang ïaid shakhmat.

Ka Myntri kam Pla Tyngka ka la pynkut ïa ka jingïalang bad ki nongthoh khubor da kaba pynskhem biang ïa ka jingkut jingmut ba khlem artatien jong ka Sorkar Pdeng na ka bynta ka synshar paidbah ha ka liang ka pisa tyngka, ka jingpynroi kaba kynthup lang ïa baroh, bad ka jingtei ïa ki jingdon jingem kiba la pynkhreh na ka bynta ka lawei.