Shillong, Jylliew, 17: Ka Meghalaya ka la kynjoh ïa ka jingdon haduh 221 percent bad 982 ngut ki don sa ki briew kiba dang ïabit thymmai ïa u khñiang jingpang HIV/AIDS.
Ka Myntri ka Koit ka Khiah ka Sorkar Jylla ka Dr. Ampareen Lyngdoh ka la banjur ba ïa kane ka mat dang dei ban ïakren sani bha khlem da “kdew kti” hynrei ban wad ïa ki lad ki lynti kumno ban pynsangeh ïa ka jingsaphriang jong u khñiang jingpang.
“Haduh 221.1 percent ka la kiew ka jingdon jong ki briew kiba ïabit ïa u khñiang jingpang HIV/AIDS ha ka jylla ha ki 19 snem ba la leit noh, katba ka Tripura ka don mynta 330 percent tam. Ngi hap ban pynthikna ba kane kam dei ba long ka mat ka ban pynlehraiñ ïa ka jylla hynrei ki dei ki dei ki jingtip kiba bniah ba ngim dei ban ailad ïa kiwei ban kynthoh hynrei ban wad ïa ki lad ki lynti. Na ki dak ki shin kiba pa, dei tang ka imlang ka sahlang kaba lah ban ïatreilang ryngkat ban ïakhun pyrshah,” ong ka Dr. Ampareen ha ka jingïakren bad ki lad pathai khubor.
“Nga kyrpad ïa ki MLA ban wan shakhmat. Ïa kano kano ka kam ngi lah ban ïatreilang hapoh ka jingïalam jong ki nongmihkhmat la ka long u MLA ne u MDC, wan shakhmat ban ïatreilang bad leh ïa kaba phi lah, ïaid kham jngai bad ïakren ïa kane ka jingeh khlem da kdew kti. To ngin peit kumno ngi lah ban ïatreilang bad wad ïa ka lad ban weng ïa ka jingeh,” ka la ong.
Ka Myntri ka la pyntip ba ka Sorkar ka la wanrah ruh da ka Integrated Health Campaign kaba donkam ban pynwandur ha ka jingmyntoi ban ïakren ïa ka jingpang HIV/AIDS kaba la nang pynshong syier ïa ka jylla Meghalaya.
“Katto katne ki jaka, ki shnong ki thaw kiba kham shah ktah. Khlem da kyntait ïa kiba shah ktah ha ka jingpang HIV/AIDS bad khlem da lorni ïa ka jingpynpaw jong ki, ka Sorkar Meghalaya ka hap ban shim katto katne ki sienjam ki ban khanglad ïa ka jingsaphriang ka jingpang HIV/AIDS,” ka la ong.
Ka la ïathuh ba ka tnat Social Welfare, ka tnat Pule Puthi bad ka tnat ka Koit ka Khiah kin sa leh la ka jong ka kamram. “Ngi kwah ban pynduna ïa ka jingdon jong ki nongpang, da kaba ai jingsumar kaba thikna ïa kum kine ki briew” ka la bynrap.
Ka la pynpaw ïa ka jingsngewkhia halor ka jingbym don jingtip shaphang ka jingpang bad ka la ong, “ngim tip ka dei kaei ka jingpang HIV/AIDS bad namarba baroh ki sngew lehraiñ ban ïakren shaphang ka jingpang HIV/AIDS lehse ki briew kiba im bad ka jingpang HIV/AIDS kim tip wat ïa ki dak jingpang kiba paw ha ka met jong ki. Kaei kaba pynlong ïa ka jingsaphriang jong ka jingpang HIV/AIDS ha ka imlang sahlang? Ngi tip ba ka imlang sahlang jong ngi ka dei ka imlang sahlang kaba la kiew bha. Ngi tip ba ki nongdih drok ba shu injek bad ka jingsam ïa ki thyrnia injek ka dei kawei na ki daw hynrei ka jingmut hangne ka long hato ka imlang sahlang ka kloi ban ïakren ïa kane? Hato ngi kloi ban don lang hangta ban ba ka jingdih drok ka la nang kylla long ka mat kaba pynduhkha mynsiem ha ki longïing longsem bad ha ki shnong ki thaw jong ngi.”
Ka la ong ruh ba la donkam ban ïakren sani bha ka jingsam ïa ki thyrnia injek khamtam ïa ki briew kiba ju im kyrni ban dih drok.
Shuh shuh ka la ong ba baroh baroh ki bishar bniah lada ïakren shaphang ka kam nuti. Ha kawei ka liang ki don ki thei nuti kiba im jar jar bad ki don pat kiba paw pyrthei ki bym salia.
“Hato ka imlang ka sahlang ka kloi neem ban ïashong bad ban ïathir ïatai ïa kata,” la buh jingkylli ka Myntri.
“Namarkata, lada ka imlang sahlang kam mon ban weng ïa ka jingeh bad ban kiar na ka jingïakdew kti, nga ngeit ba kaneka jingeh kan dang ïai bteng ban tap matlah ïa ngi,” ka la ong bad bynrap, ‘nga sngew ba ka ladei ka por ba ngi hap ban bishar bniah ïa ka kam, ban ïakren shaphang ka jingeh, ban pynthikna ïa kaei kaba ngi leh, ban pynthikna ba ki lanot kiba la ngat ha u khñiang jingpang HIV/AIDS kim dei ban lehraiñ ban wan shakhmat.”
“Ngi donkam ban don ki nongrim treikam kiba lah ban shaniah bad kane ka jingshaniah kaba ngi donkam ban ai ïa baroh ki kynhun kiba don ha ka jingma bad ka long ruh kaei kaei kaba ngi donkam ban thaw thymmai,” ka la ong.
Ha ka jingïalang la bthah ïa baroh ki tnat ba kin pynkhreh ïa ki prokram ki ban ïakren halor kane ka mad shwa ka jingrakhe ïa ka sngi pyrshah drok, ka ban sa long ha ka 26 tarik Jylliew.
