Babu Kular Khongjirem
Mar ïa kut ka Dorbar Assembly, u Chief Minister ka Meghalaya u Conrad K Sangma u la pynthymmai ïa la ki Myntri barim bad pynrung thymmai da ki khmat thymmai. Watla ka kam pynthymmai myntri ka dei ka kamram u Myntri Rangbah hynrei ki don pat bun ki jingïakren bad sngewlyngngoh lut da ki ‘riewpaidbah jong kane ka jylla jong ngi.
Kane ka jingantad bad mutdur ki paidbah ka lah ban dei ne ka lah ruh ban bakla,wat ïa thew da kumwei pat halor kane.
Ki party ba ïatrei paralok lang bad ka NPP, kum ka BJP, ka HSPDP, ki paidbah kim da sngewpher eh namar ki ju ïai pynpaw man ka por ban ïa kylliang shuki myntri para ma ki namar ki ïa jop ruh tang mar ar ngut ki MLA. Hynrei, kaba kham kyndit bad sngewphylla eh ki paidbah,ka dei ïa ki party ba kham heh kum ka UDP bad NPP. Kine ki ar tylli ki party, u Chief Minister u la pynhap wiket (wicket) jraiñ-raiñ-raiñ khlem poi pyrkhat. Ym don jingmap shuh ïa ki wat lada ki dei hok ban neh ha ka shuki ba ki bat ne ki dei kiba kham bit ban treikam bad ki dei ruh ki player ba kham tbit bha ban ïalehkai.
Ki nongpeit pyrman ïa ka saiñhima sima ki pyrkhat ba don ki dawbah dawsan kaba la pynlong ïa u Myntri Rangbah ban leh kumne. Ka NPP ka la thaw buit (plot) bha jai shwa ban pynhiar bad pynkiew shuki ïa la ki MLA namar ka dei kaba la ïoh ïa ka jingbun paid ha Assembly. Ka drama ka la sdang naduh ba kane ka party ka la phah hiar shuki ïa u Deputy Speaker (U Timothy D. Shira) na ka kam jong u. Ym tang katta, khlem poi pyrkhat ba ka Minister kynthei ba tang marwei ka Dr.Ampareen Lyngdoh kan shah pynhiar shuki kynsan kha-ma-kha khlem poi pyrkhat.
Nalorkata, ka Meghalaya ka dei ka jylla ba ai jait kmie (matrimonial society) bad ba ladep mynjur ruh ban pynlong Aiñ ban ai bhah lang ïa ki kynthei (Reservation for women) ha Parliament, State Assembly ne ha ki kyrdan Minister (ministrial berth) shi tyllup ka ri India, hynrei, dei tang ka Sorkar MDA-II ha Meghalaya ba la lamkhmat da ka party NPP ka bym salia bad bym kheinkor shuh ïa kyrdan longkmie. Ka long ka jinglehraiñ bad jingjah burom ha ri India bad ha ka pyrthei hi baroh kawei ba ka jylla kaba burom bad ai jait sha ki longkmie kum ka Meghalaya, kam ai bhah Minister kynthei shuh tdot ïa ka hok bad ka bynta ba ki longkmie ki dei hok ban don bynta ha ka sorkar.
Ka long ruh ka jingjah burom hakhmat ka pyrthei ba ka Sorkar Meghalaya kam burom ïa ka kyrdan ki kynthei katkum ka Reservation for Women kaba la mynjur da ka Parliament ha kine ki khyndiat snem ba ladep.
Ha ka MP elekshon 2024, dei ka Dr. Ampareen Lyngdoh kaba la kohnguh ban long kyrtong MP na ka NPP bad pynlait im artad ïa ka party NPP ban lait na ka kynrum kynram ha ka rukom jied kyrtong MP jong kane ka party. Ha ki kyntien kanbas election lei u President ka NPP Meghalaya State branch uba long ruh u Deputy Chief Minister (Khasi Hills) u la kren pynroh ba ynda la jop MP ka Dr.Ampareen ban leit shong Dorbar ha Parliament bad u Modi ha Delhi da ka riam muka bad dhara khasi, u Modi ruh un ïaroh bad lyngngoh bad u Modi un ong”Ka-ha-se-aia” Kong Amporeen? Lada i Dr. Amporeen in leit Delhi pat mynta, u Modi u lah ban ong kylla,”Ap-Ka-ha-jai-ka, Kong Amporeen”? Hap da ïa pyrkhat bha lada phi don buit poh ban shet kylla bad shet syrwa ïa kiwei.
Ka drama politik ha ka party UDP ruh kaba itynnad bha. Ban lah ban pynhiar shuki ïa u Working President jong ka party (Bah Paul Lyngdoh), dei sa tang ban kyntiew kyrdan da u President Rangbah jong ka party (Bah Metbah Lyngdoh). Lada ki bakla ka plan nangta te, lah jot artad ka ïing.
Ym tang katta, sha Jaiñtia Hills ruh kumjuh. U Minister uba la noh synniang bad pynjop donburom ruh ïa ki katto katne ki kyrtong MDC na ka MLA Constituency ba u la mihkhmat (Ma Kyrmen Shylla), kam dei satia kaba suk. Dei sa tang u nongïalam ba kham rangbah ïa u (Ma Lakmen Rymbui) uba lah ban sloit ïa ka shuki Minister u Ma Kyrmen Shylla. Tangba kane ka party kam don ka jingpyrkhat lypa ban bujli shuki kum ka HSPDP ne ka BJP. Ki leh da ka jingkyndit tangba ki pynkit pap pat ba ka dei ka rai jong ka party.
Bun bah ki jnit ki jnat ba ki paidbah ki dei ban tip bad sngewthuh lang halor ka jingthmu barieh jong kane ka sorkar MDA-II. Don kiba ong, hana, shi taïew shwa ban pynmih ïa ki kyrteng Minister, ka party NPP ka nang ban pynkmen tohhoh ïa kiwei ki kyrteng. Don ki MLA kiba la dep pynïasnoh sha ka party NPP, ki la mih kyrteng ban pynsmai Minister. Hynrei, ynda la mih pat ka list ba shisha ban pynsmai Minister, ki la shu jah la ka jah kyrteng noh. Lehnoh ei ka sopti coat remdor bad u neck tie ba i khaiñ jong ki ba ki mut ban phong ha katei ka sngi pynsmai Minister.
Kaei kaba ki paidbah ki dei ban tip ka long ba ym dei ban shu pynlong kum ka mar khaïi ne ka khaïi-pateng (business) kat ïa ka jingpynïaid ïa ka bor Sorkar ne ka kam shakri paidbah.
Tang na ka bynta ka jingmyntoi jongno re jongno khlem da bishar ne pyrkhat shuh ïa ka jingbit jingbiang ki paidbah, ka jingtbit ha ka treikam (on basis of proficiency), khlem da peit shuh ïa ka kyrdan pule (higher qualification), ka jingshemphang ban treikam (well experience) bad khlem don jingpyrkhat (no consideration) ïa ki kynthei ne longkmie, bad ban shu jied bad thung katba mon kan sa wanrah ka raibi kaba sniew shibun (bad precedence).
Lada ïoh long Minister 3 ngut 4 ngut shi ïing ruh ka biang beit, kam dei satia kaba bha (not wise). Ka Meghalaya kan sa sakhi shuh shuh ïa bun bah ki jingjia bad jingleh sop sop nangne shakhmat hapoh kane ka sorkar MDA-II ba la ïalam da ka party NPP.