Kyrsoibor Pyrtuh
Kum shi bynta na ka jingthwet jingtip halor ka jingïaid lynti, ka jingpyndonkam bad jingsan jong ka ktien Khasi nga pyndonkam ban pule da ka Bible Khasi, Ka Jiutang Ka Bathymmai, kaba la shon bad pynmih paidbah da ka British bad Foreign Bible Society ha ka snem 1871. Kumta, sa shi sien nga phai sha kane Ka Jiutang Ka Bathymmai 1871, ha ka jingpule bad jingpuson ha kane ka aïom Khristmas.
Katba ngi dang ïa-risa bad lehkmen aïom Khristmas, ngim lah ban phai da ka lyngkdong ia ki nong Palestine, khamtam ki nongshong shnong jong ka Nongbah Gaza, kiba la shah pynïap dusmon ha kine ki ar snem kynthih. Hooid, naduh u Risaw 2025, ka la don ka soskular ban sangeh ïasiat bad ïaumsnam bad ka la don ruh ka jingpyllait, jingpynphai ia kiba shah rahbor ha ki riewkieng atiar Hamas. Pynban ki nong Palestine ki ïai shah thombor bad kaei kaba jia man la ka sngi ka long ba ki nong Palestine ki shah pynïap dusmon, ki ïapthngan, ki shah knieh ki jaka ki puta, ki ïing ki sem bad jingdon jingem. Nalor ki hynñiew phew hajar (70000) ngut, tam ne duna, kiba la shah pynïap dusmon ha kine ki ar snem, ka Manager jong ka UNICEF communication, ka Tess Ingram, ka la pynbna paidbah ia ka kaiphot halor ka jingshah ktah bad ka jingkyrduh bam kaba shyrkhei tam kaba la ktah jur ia ki kynthei kiba armet bad kiba dang ai buiñ khun. Katkum ka kaiphot, ki kynthei ne ki kmie kiba ïaptyrsaw ki kha ia ki khun kiba duna ka jingkhia lane ki kha khun khlem dap bnai, kiba khlad noh tang shipor, hynrei kito ki khunlung kiba im pat ki mad da lade ia ka jingkyrduh bam ne jingïap thngan kaba ktah kylla ia ka koit ka khiah jong ki katba ki dang im. Ki don da ki hajar ngut kiba kum kita.” Kane ka dei ka jingshah pynjot bad ka jingkordit kaba ki nong Gaza ka Ri Palestine ki mad mynta bad kan shim por da ki spah snem ba kin khie khlieh nangne.
Ka Jingduwai namar ka shnong Gaza: Ka Shillong ka jngai palat san hajar kilometer na Gaza, hynrei lyngba kane ka jingduwai kaba la thoh da u Drew Stever bad kaba la pynmih ha Geeze Magazine, nga ïashim bynta lang bad ki nong Palestine ha ka jingïaksaid jong ki ban im hapdeng ka jingshah pynjot bad jingshah pynïap dusmon. Ka jingduwai ka long kumne-, “Ngi ïam, Ngi lynniar. Ngi sngap dngong. Ngi Duwai. Kam pat biang ia ngi. La pynlywet phom ia ka jingim jong ngi. Ka snam jong ki khynnah kiba lui lui ka tuid bad ksam lyngba ki dewmet, katba ki maw ki lynniar kthang…Ko Mynsiem u Blei, u bym ju ïehnoh ia ki ummat jong ngi, uba ai bor haba ngi ïam pait dohnud…Ko Mynsiem u Blei, uba tip da ka kyrteng ia iwei pa i sim iba her ha Nongbah Gaza (bad Shillong), iba shad kmen ha ki lynti syngkien bad iba ju pynkmen ia ka mynsiem jong ki khynnah. Ngi wan ha khmat jong phi mynta, ban ïam, ban lympat ïalade, ban pan bad ban kyrpad… To ai ba kane ka jingpynïap dusmon bad jingïaumsnam kan kut noh syndon, ka jingsynshar donbor bad jingthombor ia ka Ri Palestine kan kut kan wai noh, ka jingther bomb bad jingpynïap beiñ ia ki khunlung, ki khynnah kan sangeh noh. Katba ngi dang theh lut la ka mynsiem ban pynpaw ia ka jingdom, jingbitar, ka jingkutlad bad ka jingsngewsih kthang..,To pyrsad ha ngi ia ka mynsiem shlur, ka mynsiem jong ka jingieid, jingïatiplem…bad ai ha ngi ka jingstad, jingshemphang ba ngin lah ban thaw da kawei pat ka imlang sahlang bathymmai…To ai ba ka ding jong ka hok, ka jingshisha kan klang napoh ka dewmet. To ai ba ki ‘namding jong ka jingpynjot kin sangeh noh bad ka jinglaitluid kan wan. Mynta bad shaduh bym jukut Amen.”
Ki Dkhot Bible: Luke 1:49-53: Ha kane ka aïom Khristmas to ngin pule bad puson na ka thup, Ka Jingrwai Jong Ka Mari, kaba lah ban shem na u Loukas 1:49-53 bad ngan buh hangne ia ki dkhot ba la sot na Ka Jiutang Ka Bathymmai 1871, – “Naba uta u Badon-bor bad uba ka kyrteng jong u ka long ka bakhuid, u la leh ki jingphylla ia nga: bad ka jingisynei jong u ha kita kiba shepting ia u pateng-la-pateng-bynriu: u pynih ia ka bor-bah da ka ksangti jong u; u pynsakym? ia kita ki baleh-khrau ha ka jingmut ki dohnud jong ki: u pynhier ia ki ba-khrau-bor na ki khet jong ki, bad u pynkyntiu ia ki ba-rangli: u pyndap ia ki bathy-ngan da kiei-kiei-ruh ki ba-bha bad ia ki bariuspah te u phah-noh suda;”
Lah ban shem ia ki jingkylla ha ki jingthaw kyntien bad rukom spel dak haba ïanujor ia kitei ki dkhot bad ka Khasi Bible CL version 2016, kaba ngi lah ban pule lang- “namar jong kiei kiei kiba khraw kiba U Blei Badonbor Baroh u la leh na ka bynta jong nga. Ka kyrteng jong u ka long kaba khuid; na kawei ka pateng bynriew sha kawei pat u pyn-i ka jingisynei ha kito kiba pyndonburom ïa u. U la kner ïa ka ksang’ti badonbor jong u bad u la pynsakma ïa kiba sarong lem bad ki jingthmu jong ki. U la pynhiar ïa ki syiem bakhrawbor na ki khet jong ki, bad u la kyntiew shajrong ïa kiba rangli. U la pyndap ïa kiba thngan da kiei kiei kiba bha, bad u la phah noh thylli ïa kiba riewspah.” (Loukas 1:49-53)
Ka khana kaba ker tawiar ia kitei ki dkhot (Loukas 1:49-53) ka dei shaphang ka jingleit jngoh jong ka Mari. Katkum u Loukas, ka Mari ka leit jngoh ia ka Elisabet, ka kur jong ka, bad ka la sah bad ka kumba lai bnai. Dei ha kane ka por ruh ba ka Mari ka sngewthuh ba ka la punkhun, ia kaba la pynpun da u Mynsiem u Blei bad la pyndap ia ka mynsiem jong ka da ka jingkmen bad jingkyrmen. Khyndiat por hadien ba ka Mari ka la leit jngoh bad rwai sngewtynnat, ka Elisabet, ka kur jong ka, ka la kha ia u khun bad ai kyrteng U Ioanis. Ka jingkha ia u Iísous (Jisu) ka la jia hadien ba ka Mari bad u Iosiph, (Joseph) ki leit sha Bethlehem na ka bynta ban pynrung kyrteng ha ka khanasamari (Loukas 2).
Ka Jingrwai Jong Ka Mari Ka Dei Ka Anthem Jong Ka Jingkyrmen bad Ka Jingshad Kmen Ha Ki Jingïakhun.
Kawei kaba baroh salonsar ki pdiang, la ka long ki Syiem, ki Nongsynshar ne kiba shah synshar, ki nongsynshar thombor ne kiba shah ban beiñ, ki riewngeit Khristan ne ki bym dei ki riewngeit Khristan, ka long ba ka Khristmas ka dei ka aïom jong ka jingkyrmen, ka jingieid bad ka jingsuk. Hato ngi shu pdiang matlah ia kane ne shu leh thaw dur da ka rong ka taw ha ka aïom Khristmas ne ngi da ngam jylliew bad pyndei bad ka jingim kaba man la ka sngi jong ngi ia kane ka khubor Khristmas?
Na ka bynta ki katto katne ki khun binong bishon, ka aïom Khristmas ka dei tang ka rong ka taw ne ka jingleh niam pyndep rukom bad ki jingmut tynrai jong ka Khristmas kim snoh ei ei ha ki. Ka jinglah shilliang ha ka ïoh ka kot bad ka kamai kajih kam shym la sangeh ban thombor ia ka imlang sahlang kaba mar ryngkat bad ka jinglong tipbriew tipblei, tipkur tipkha jong ki khun Hynñiewtrep. Ka juk lum spah naphang lin bad khwan myntoi shimet ka la kjap lut ia ki nongrim tynrai “ban kamai ia ka hok, ban ïa-imlang-ïa-sahlang, bad ka jingim ban ïabit-ïabiang lang jong ka jaitbynriew Hynñiewtrep.” Namarkata, ki katto katne ki badon baem, kiba heh ka spah, la ki long ki heh sorkar, ki nongmihkhmat paidbah ne ki nongkhaïi, kim sngew ei ei ban panang katto katne hajar ne phew hajar ban pynthied jaaiñ syiad ia kiba duk ba kyrduh ha ka aïom Khristmas ne ban ïabam sngewbha bad ki tang ha ka shi sngi. Ki leh ia kane ym ba ki shem mynsiem lymne ba ki don ka mynsiem ïatiplem, hynrei ki leh ban pynsngewbha ne pynpaw ïalade ha khmat ki blei jong ki ba ki long ki bahok, bakhuid ne kiba sngewlem. Ki leh ruh ban pynhun ia ka jingthrew bad ka ïew jong ki. Ha kajuh ka por, ka jingleh jong ki Balang ban leit jngoh ia ki dkhot Balang kiba duk bad kiba pang ba khrew ne ban sam nep sam tung ne sam dawai ne pisa ne pynlong jingduwai ha ka aïom Khristmas, ka dei tang ka jingleh mynleh ne ka jingleh pyndep rukom tang na sla. Katba baroh shi snem la shu ïehnoh bei?, la shu ïehnoh marwei ia kine ki para dkhot jong ki Balang khlem don ka jingbsa ne jingkyrshan ha ka liang ka met bad kumjuh ha ka mynsiem. Kumta baroh kine ki jingleh jingkam ki long kum ki pushara kiba tyrkhong ne khuid noh ha ka jingshit kyrang ka sngi ne jinghap jong u slap.
Ha kane ka juk, ki don da ki lak ne ki million ngut ki para briew kiba shah thombor bad kiba shah ban beiñ ha kiba bun rukom man la ka sngi. Ki don da ki lak bad ki million ngut ki briew kiba duk, ki samla kiba khlem kam, ki nongtrei nongbylla, ki nongtrei ïing, nongtrei kynta, nongide madan kiba ïoh tulop ne bainong ne kamai bai shun. Ki para briew kiba ngat ha ki jingpang kiba bun jait bad ki bym lah bor ne ki bym don spah ban phah sumar ha ki Hospital kiba biang. Hapdeng kat kine ki jingeh, ki jingtyrha bad jingtynjuh ha ka jingim, kine ki snohbah bad ksoh skhem triang ha ka jingkyrmen ba shi sien ka sngi ka jinglah shilliang ne jingshah ban bei? kan sa wai noh bad ba ka hok, ka jingshisha, ka jingbeit, jingkhuid bad jingsuk kan synshar ia ka Ri. Nga ngeit ba ka Jingrwai jong ka Mari, ka jingrwai jong ka jingkyrmen, ka kren ia kine ki para briew kiba ïaksaid bad ïakhun ha ka jingim.
Ka jingrwai jong ka Mari (Loukas 1:49-53) ka dei ka jingrwai kaba khlaiñ bor jong ki riewïaleh bad riewïakhun. Ka mat pdeng jong ka jingrwai ka long ba u Blei u kyntiew ia kiba shah ban beiñ bad kiba shah ñiewpoh. Ka jingrwai jong ka Mari ka pynsawa jam tang kawei ka khubor ba ka hok bad jingshisha kan synshar ia ka pyrthei da ka jingwan jong u Mesaia, U Iísous (Jisu). Ka jingwan jong u Mesaia, kam dei tang ka jinghiar khyndew jong U Blei, hynrei ka dei ka ïa ne ka por jong ka jingpyllait luid ia kiba shah ñiewbeiñ, kiba shah thombor bad ka jingsynshar jong ka hok, ka shi kyntien.
Nangta shuh shuh, ka saiñpyrkhat jong ka jingwan jong ka jingsynshar hok bad ka jingkyrmen ne ka jingkha ia u Nongpynim, U Iísous (Jisu), ka dei ban jia long ne paw ruh ha ki kam. Kam dei ban kut tang ha ki kyntien jong ka jingïalap ne ka jingpynbiej ne jingpynthame ia ki paidbah kiba lui lui. Hynrei ka jingngeit kaba shisha ka dei ka jingpynjia long da ki kam ia ki jingkular bad jinghikai jong u Iísous (Jisu) ban kyntiew ia kiba duk, ban kyrshan ia ki rangli, ban ïakhun pyrshah ia ki jingleh bymhok baroh bad ban tei ia ka imlang sahlang kaba ïatiplem, kaba burom kylliang bad kaba long mar ryngkat.
Na ka sem kulai ha Bethlehem haduh ka diengphna ha Kalbari, U Iísous Khristos (Jisu Khrist) u ïeng rangbah ban ïakhun pyrshah ia ki jingleh bymhok baroh halor ki khun bynriew. Shi lynter ka jingim U ïenglang ha syndah jong ki nongtong dohkha, ki kynthei, ki nongbylla, ki nongkhrong, ki nongshong shnong kiba la shah kyntait ha ka imlang sahlang bad kiwei kiba don ha trai duh jong ka pyrnon jong ka ïoh ka kot bad ka synshar khadar. U ïalong paralok bad ka Nongsamaria, u pynkhiah ia kiba pang ki bym don pisa ban thied dawai ne phah sumar bad u bsa ia kiba ïapthngan. U im hapdeng ki rangli ki juki bad ki riewpaidbah khnang ba kin mad ia ka jingkyrmen bad jingkmen ha ka jingim. Kumta ka Gospel ne ka Khubor babha kaba U Iísous Khristos (Jisu Khrist) u ïalap ka khring ia ki phew hajar ngut ki riewpaidbah bad ka ai ha ki ia ka jingkyrmen kaba shisha.
