Ka dor jong ka thurmur

Bah D. Pakynteiñ

Ka thurmur, ka wanrah beit ïa bun kiei-kiei ki bym sngewthynnat ïalade bad ruh ïa kiwei ha ka imlang ka sahlang. Manla ka por, ngi ïohi ïa ki jingjia aksiden ha surok heh, surok rit bad surok shnong, na ka daw ba pynher stet bad ñiah thurmur.

Ki pulit haba ki lah poi sha ka jaka ba aksiden, ki pan ïa ka driving licence, ka registration, ka insurance, ka pollution certificate, ki thew ruh katno ka kiad ka don ha ka met. Don ki nongñiah kali bad thuk-thuk, ki pyrkhat ba haba lah biang ki kot ki sla, kiad ruh klem dih te yn lait beit, hynrei kam long kumta, wat lada ka speed ka dei tang 20Km ha ka shikynta ruh, haba ñiah thurmur, ym lah shuh ban rieh tngen hapoh kita ki kot ki sla, bad namar ba khlem dih.

Ka jingpynshitom kaba tyngeh katkum ka aiñ kan ïaid shaphrang, ïa ki rit ki ria, ki he ki haiñ bad ym don baduk ne bariewspah.  Ha ki jaka ba don briew, lada ym don CCTV ruh, ka jingñiah thurmur, yn sakhi da ki paidbah. Kiba bud aiñ ruh hateng-hateng, ki dom haba ki ïohi ba rak-rak kiwei, bad ki ïabud lang shata (road rage).

Ngi ju ïohi ba wat ki draibar kiba tbit tam ha ka pyrthei ha ki Formula 1/Grand Prix, ki dang bakla, namarkata, sngewbha long kiba jai-jai, ïoh bakla. Ki jingbakla kin don beit ha ka jinglong briew, hynrei ka dei kaba bakla pat ban phet khlem da ïarap, ne khlem da pyntip sha ki bor ba dei khmih,don kiba phet namar ka jingtieng, don ruh ki bym tip ba ki lahkum bakla, namar ba jur slap bad dum lyoh, kiba ïaid ruh ki bakla namar ki ïaid ne jam kynsan sha shiliang surok khlem da peit sha ka diang bad sha kamon, hateng-hateng, ki briew haba ki ïaid ha surok ryngkat ka thoh message, kim tip ki kjat jong ki, ki lam shano.

Ka dei ka kamram jong ki trai kali, ki heh ki haiñ kiba pyndonkam kali sorkar, ban kyntu ïa ki draibar ki jong ki ba ki dei ban husiar bad ñiah kat kum ka aiñ, bad ki draibar ruh kim dei ban shu khohnguh lymmuh lada don kita kiba phah ñiah stet ne tur rak-rak, namar lada jia, ki jingjia kiba sngewsih, kin shah pynshitom, ym kita. Ym tang ki kmie ki kpa kin kyntu ïa ki khun ba kin husiar, hynrei ki khun ruh ki don ka hok ban ong ïa ki kmie ki kpa ba kin husiar. Ki tymmen ki ong “U khynnah u dei u kpa ïa u rangbah”

Lada ki jingïatyngkhuh (road crashes) ki dei na ki daw ki bym lah kiar ba thut ka kali, julor surok, hap khyndew, bad bakla kiwei, teng-teng haba synriah, jyrhoh, tyrsaiñ ka pynthut ïa ka rukom ñiah, ïa kine ki khot aksiden, lada ki jingjulor ki dei na ka daw ba ñiah stet ne ñiah thurmur, ki dei kiba lah thaw hi da u briew (man-made disasters) bad ka jingpynshitom ruh ka dei kaba kham jur.

Kam long kaba suk ban buh Pulit ha baroh ki surok bad miet bad sngi.  Ka sorkar ka hap hi ban pyndonkam noh shibun (on a large scale) ïa ki camera bad ki sensor, ban peit ïa ki nongpynkhein aiñ, ïa kine ki khmat, lah ju ong ruh ha ka ktien phareng ki “Electronic Eyes,” kiba lah ban peit, miet bad sngi khlem khapbrip, kin long ruh ki khmat ban peit ïa baroh kiwei pat ki kam sniew, ha surok heh, surok rit, surok shnong bad kumta ter-ter.

Ki Insurance Company, ki lah ban kyntait ban siew ïa ka bai lut ksan, hynrei kin hap siew shuwa ïa kiba shah pynjulor (third-party victims), ïa kaba yn dawa pat na ki trai kali bad trai bike kiba thurmur bad ba pynkhein aiñ. Haba kumta, hap sei na pla ïa ka bai shna kali lajong bad jong kiwei, hap siew ka bai sumar, hap siew sha ki bahaiing, lada jia ba ïap, hap siew ïa ki nongïasaid aiñ, hap siew ka kuna kaba heh, shah sloit bad kam bad jam namar ba lah hap shong ha along, ha kaba khatduh, shem jynjar ki kmie ki kpa, ka lok ne u lok, ki khun ki kti bad baroh kiba don ka jingïadei kaba jan bad ki thurmur.  Ani wow! ka thurmur ka rem dor haduh katne-katne?

“Wat ñiah stet palat ïa kaba U Angel, U nongïada u lah ban her”