Ka jingkynmaw ïa u Fullmoon Pyrtuh: U Khlur ïakynjat Bol

Kyrsoibor Pyrtuh

Ha ka 20 Jymmang 2025, ki riewieid football jong ka nongbah Shillong ryngkat lang ki nongïakynjat bol (football players) ki ai khublei khatduh ia ka jingim bad kaba sah jong u Fulmoon Pyrtuh, u khlur ïakynjat bol ba ka jaidbynriew bad Jylla ka la sei. Ka jingkhlad jong ki riewdonsap kum u Fullmoon ka pynthylli ïa ka lympung ki nongïakynjat bol bad ha kajuh ka por pat ka pynkynmaw ïa ngi ia ka jingshisha ba ngim lah ban im sah ha kane ka pyrthei. Watla katta, ka jingim jong ki riewdonsap kan ïai pynkynmaw ha ngi ïa ki kam kiba khraw ba ki la leh bad ïa u synïiang ba ki la noh.

Ka Jingïakynjat bol ha Shillong: La bet ia u symbai jong ka jingïakynjat bol ha ka nongbah Shillong naduh shuwa ban ïoh ïa ka Jylla. Ha Shillong ki samla kiba donsap ban ïakynjat bol ki la pynpaw ïa ki sap kiba kyrpang naduh ki snem ha shuwa ba ka Ri India kan ïoh jinglaitluid. Ym kum ki nongïakynjat bol ha ki snem kiba mynshuwa, ki nongïakynjat bol ha kane ka pateng mynta ki la kham ïohlad ban shah hikai bad pyntbit ïalade ha ka rukom kaba janai. Ki la ïohlad ruh khah khah ban leit ïakynjat bol pyrshah ïa ki kynhun ne team kiba kham khlaiñ sha bar Jylla bad sha bar Ri ruh kumjuh.  Nalor nangta, ki nongïakynjat bol mynta ki la kham bit kham biang bad bun na ki ki ïoh ka jingsiew dor kaba biang bad ki la lah ban kamai jakpoh na ka jingïaklynjat bol.

Shi bynta na ka madan ïakynjat bol ha Polo, kaba long mynshuwa ka jaka pynmareh kulai kaba itynnat kaba don harud ka Wah Umkhrah, mynta ka la dei ka madan ïakynjat bol ha kaba la pynlong ïa ka Shillong Football League naduh ba la seng ïa ka Shillong Sports Association ha ka snem 1916.

Ha ki snem 1980 haduh ki snem 1990, ki gallery jong ka madan first ground ha Polo ki ju shlei hi smam, khamtam ha ki sngi saitjaiñ bad sngi shuti, da ki riewieid bad nongpeit football kiba wan ban kyrshan ïa la ki team ne Club shnong.  Ha kitei ki snem ki team shnong ne team dong ki dei ki team kiba khlaiñ bad kiba shongshit tam. La pynïaid ïa ki team shnong da ki Dorbar Shnong ne ki Club shnong bad kane ka dei kawei ka nongmuna jong ka Football ha Shillong. Ka Christian Athletic Club na Mission Compound bad ka Laban Sports Club (1916) ki dei ki team shnong kiba la seng nyngkong tam ha Shillong. Katba ka Wahingdoh Sports Club kaba la seng ha ka snem 1946, ka la pynmih ïa ki nongïakynjat bol kiba kynsai, kum u Bah Shlur Nongbri bad Fullmoon Pyrtuh.

Ka long kaba sngewtynnat ban tip ba hadien ar phew ar (22) snem ba i Bah Shlur Nongbri i la pynpaw ha ka Ri India ïa ka sap kum u nongïakynjat bol ne football player uba tbit ha ka Santosh Trophy kaba la long ha Ernakulam ha ka snem 1956. Kumjuh ruh u Fullmoon Pyrtuh u la sei madan ïa la ka sap bad pynpaw ïa ka jingtbit jong u ha ka Subroto Mukherjee Cup kaba la long ha Nongbah Delhi ha ka snem 1978. Ryngkat bad ki para khynnah skul kiba ïakynjat bol bad mihkhmat ïa ka St Anthony’s High School, u la wanrah ïa ka burom ban jop ha ka final jong ka Subroto Mukherjee Cup. Naduh katei hi ka khyllipmat, ym don ba lah ban khanglad ïa u Fullmoon Pyrtuh bad u la tyngshaiñ kum u khlur ïakynjat bol ha ka Jylla bad sha bar.

U Fullmoon Pyrtuh kum u khlur ba tyngshaiñ: Ha ka snem 1984, i Bah A. Lyngwa bad D. Kharkongngor, ki la pynmih ïa ka kot kaba kyrteng, The Football Stars of Shillong bad la kynthup lang ruh ïa ka khana shaphang u Fullmoon Pyrtuh, u khlur ïakynjat bol uba dang khie, dang san ha ryngkat bad kiwei pat ki khlur ïakynjat bol jong ka Shillong. Na ka shnong Moodymmai ha Jaiñtia Hills sha Shillong ka la long ka jingïaid lynti kaba jlan, hynrei kaba sngewtynnad ba u Fullmoon un shem ïa la ka sap ba kyrpang kum u nongkynjat bol uba kynsai. Halor kane ka bynta u Fullmoon u ai ka jingsngew nguh ïa u Father George, u Bah Rishan Rapang bad u Coach Kabui kiba la kyrshan, ïalam lynti bad ai mynsiem ïa u.

U Bobby Nongbet, u Coach football uba paw ha ka Jylla, u ong ba u Fullmoon u dei u nongïakynjat bol uba shyrkhei tam bad ki nongap bak bad ki nongap goal jong ka team kaba ïaleh pyrshah ki syier bad kyiuh thot thot wei ba ka bol ka la don ha ki kjat jong u Fullmoon. Lyngba ki snem jong ka jingïakynjat bol ha ki rynsan bapher,  u Fullmoon u la paw kum u khlur ïakynjat bol bad u la khur shibun ki khusnam bad pynjop ïa ka team kaba u ïeng ïaleh. Naduh ka snem 1978 ba u la mihkhmat ïa ka St Anthony’s High School bad jop ïa ka Subroto Mukherjee Cup haduh ka khep kaba sah kynmaw tam ha ka jingim jong u ha kaba u la thep ïa ka goal na ka bynta ka team jong ka Ri India ha ka jingïakynjat bol pyrshah ïa ka Singapore.  Ha ka lympung ïakynjat bol kaba la tip kum ka 13th Asian School games kaba la long ha Nongbah Delhi ha ka snem 1984, u Fullmoon Pyrtuh u la paw kum u khlur nongthep goal uba tbit bad ka kotkhubor Statesman ka kynthoh kumne shaphang jong u, “U Fullmoon u dei tang ma u na ki nongïakynjat bol na ka team India uba lah ban pynkhynñiuh ïa ka team kaba ïaleh pyrshah da kaba mareh shane shatai bad pynshad ïa ka bol bad khamtam da ka jingkynjat kaba jam bad ba khlaiñ bor ki kjat jong u”. Katba ha ka magazine Sports Week (24-30 October, 1984) pat la kynthoh sa kumne, “Na ka bynta ka jingthep goal, kiwei ki para nongïakynjat bol na ka team India ki shaniah tylli ha u Fullmoon bad une u nongïakynjat bol na Meghalaya u la pynpaw ba u long shisha uba kordor.  U dei u nongthep goal na ka bynta ka team bad u pynpaw shisha ba u lah. Naduh ka Subroto Cup ha ka snem 1978 u la nangsan, nang tbit bad nang paw ka sap ïakynjat bol jong u bad nangne shakhmat un dei u nongïakynjat bol ha Ri India uba ibang ban peit”. (A. Lyngwa bad D, Kharkongngor, The Football Stars of Shillong).

Ha ki bnai jong ka aïom synrai jong ka snem 1986 bad ha ka jingïakhun ïa ka Bordoloi Trophy kaba ju long ha Guwahati, ka la long ka sngi bad ka jingïakhun kaba jwat ïa ka Shillong XI pyrshah ïa ka team jong ka Nagaland Police. La thoh ha ka kot khubor Dongmusa 26 Nailur 1986,  “Ka jingialehkai ka la long kaba ïakhaid haduh katta katta, da ka jingstad ba palat ryngkat ki sap ki phong baroh ba u Bah Fullmoon Pyrtuh u la pynang lyngngoh ïa ki nongpeitkai, watla ki nongïalehkai ka Shillong ki duna shibun na ki Nagaland Police ha ka rynïeng ryniot…Ka Shillong XI ka la ïohlad bunsien ban ther ïa ka bol sha ka liang pyrshah, hynrei ka jingsatar u Goal baroh ki sien ki la lehnohei…Ha ka minit kaba 44 jong ka jingïalehkai, ka bol kaba la ai da u Fullmoon Pyrtuh sha u M. Khraw Nongpluh, ka liang pyrshah da ka bok pulit, ka la ioh pyllait da ka said ba kan rung sha goal…”

Ka Jingangnud bad ka mynsiem sngewrit jong u Fullmoon Pyrtuh: Ka nam bad ka kyrteng jong u Fullmoon Pyrtuh ka la dei ka mat ïakren-ïakhana ha manla ki thliew ïing jong kiba sngewtynnad ïa ka football ha ka Jylla. Ym tang katta, ha ki jingïakren ne jingïaphylliew jingmut ban kyntiew ïa ka jingïakynjat bol ha ka Jylla, ka kyrteng, ka nam bad jingtbit jong u Fullmoon ka mih beit kum ka mat pdeng jong ka jingïakren. Ha ka 28 Nohprah 1984, ka khot khubor Dongmusa, ka la pynmih ïa kawei ka jingthoh kaba la pynpaw ïa ka jingsngewkhia halor ka jinglong jingman bad jinghiar arsut jong ka jingïakynjat bol ha ka Nongbah Shillong.  Ha kane ka jingthoh kaba la ai kyrteng, “Ka Phutbol Shyllong Shaei Kan Lam?” U nongthoh u kynthoh jur, “Bun kiba kynmaw ba kumno ha u snem 1978 ka St Anthony’s High School ka la lah ban long ka lah duh ha ka Subroto Mukherjee Cup Tournament kaba la long ha Delhi…ha ka jingialehkai kaba la long ha u snem 1978 ka St Anthony’s ka la long ka lahduh, kane ka pyni ba lada don ki nongpyniaid kiba tbit bad kitkhia ym don daw balei ba ki team phutbol na kane ka Jylla kim lah ban tyngshaiñ…Ha u snem 1976 ha kaba la sdang ïa ka Meghalaya Invitation Football Tournament, bun ki la shlei da ki jingkyrmen ba ka “standard” jong ka jingïaleh phutbol, khamtam ha Shyllong bad kumjuh ha ka Jylla kan kiew.  La khyndai snem mynta ba ka Meghalaya Invitation Football Tournament ka la long, hynrei haduh mynta u syntiew ruh ym i man phuh…Donkam ban plan bha ïa ka Meghalaya Invitation Football Tournament khnang ba kan lah ban kyntiew ïa ka “standard” jong ka jingïakynjat bol. Lada donkam dei ban khot ruh ïa kito ki “expert” watla kim don ha ka Shyllong Sports Association ban ïarap. Ka jingthmu ka long ban kyntiew ruh ïa ki samla ha ka jingïalehkai phutbol. U Fullmoon Pyrtuh u long dang tang uwei na kiba bun ki samla donsap. Kin dang bun kiwei kiwei ki samla kiba kum u Fullmoon Pyrtuh ki ban wanrah burom ym tang na ka bynta ka Meghalaya hynrei khamtam ïa ka Jaidbynriew…”

Ban kyntiew ïa ka “standard” jong ka jingïakynjat bol jong ki samla shynrang bad kynthei, ka dei ka jingangnud jong u Fullmoon Pyrtuh. U Maycostar Marbaniang, uba dei ruh u nongkynjat bol uba la mihkhmat ïa ka Mawkhar Christian High School, ha ka Subroto Mukherjee Cup ha ka snem 1985, u la pyrto bad kynmaw ieid ïa ka sap kynjat bol jong u Fullmoon Pyrtuh bad u la pynpaw ruh ba u Fullmoon Pyrtuh u thrang dik dik ban kyntiew ïa ka “standard” jong ka jingïakynjat bol ha Shillong bad ka Jylla baroh kawei. U Maycostar, u pynpaw ruh ba u Fullmoon u dap da ka jingsngew diaw ban ïohi ïa ka jinghiar jong ka “standard” ïakynjat bol ki samla ha Shillong bad Jylla. Kumta u Fullmoon Pyrtuh ha ryngkat bad kiwei de ki para nongïakynjat bol ne nongïaleh football ki la thaw ïa ka Meghalaya Football Players Association bad ka jingthmu ba kongsan jong kane ka kynhun ka long ban kyntiew shuh shuh ïa ka “standard” jong ka jingïakynjat bol ha Shillong bad Meghalaya.

Ka mynsiem sngewrit bad jinglong ba bha jong u Fullmoon Pyrtuh ka shat phalang lyngba ki kyntien sngewlem ba ki para nongïakynjat bol kiba na Shillong bad na shabar Jylla ki phah sha i kurim bad ki khun ha ka sngi ba leit ontep. U Lalhminga Darlong uba mihkhnmat ryngkat bad u Fullmoon ha ka Subroto Cup 1978, u ong ba “u Fullmoon u dei u rangkynsai bad u riewdonburom”. Katba u Laltanpuia Bawitlung, uba la ju ïakynjat bol lang bad u Fullmoon na Wahingdoh Sports Club ha ki snem 1990 u pynpaw ba, “nalor ka sap kyrpang kum u nongkynjat bol, u Fullmoon u don ka mynsiem bad jinglong jingim kaba bha kaba la ktah bad pynbha ïa kiba bun”. Kumjuh ruh ki nongïakynjat bol kiba rim na ka Jylla Mizoram ki ñiewkor ïa ka jingim jong u Fullmoon Pyrtuh, “ka jingkhraw jong u Fullmoon kam dei tang ba u long u nongkynjat bol uba tbit, hynrei u dei u briew uba ïa tiplem bad uba don burom.”

ñiuma, ha kaba kut jong ka sngi, u khlur ïakynjat bol u la lip noh ha ka por, ka ïa ba U Blei Nongbuh Nongthaw u la buh bad ngan pynkut da ki kyntien jong u nongkynjat bol ba khraw tam ha ka pyrthei, u Edson Arentes Do Nascimento, uba la tip paidbah kum Pele, “Ka jingim ha pyrthei kam dei ka jong ngi. Kaei kaei baroh ha ka jingim ka dei ka jingïaleh kaba ngi panang ne pashat na kawei ka dong sha kawei pat. Phewse, kaei kaba kongsan ka long, kaei kaba nga leh bad kaei kaba nga ïehnoh shadien. To ai ba ka jingim bad kaei ba nga leh kan long ka nongmuna ïa ki longdien. Ki don shibun bah kiba don ïa ka mynsiem ïakhun, hynrei ka jingim kam kut tang hangne bad ka don ka jingshisha kaba kham khraw sha lyndet kane ka jingim.”