Shillong, Lber, 16: U Comptroller and Auditor General of India (CAG) u la ai jingmut ïa ka Sorkar Jylla ba ka dei ban phah pynlong da ka jingtohkit kaba bniah halor ka jingïohlum ïa ka khajna khnang ban lap ïa ki jingdkoh.
“Ban kyntiew ïa ka jingtip thikna na ka jingkheiñ lypa ïa ka pisa bad ban pynjanai ïa ka jingïohlum khajna, ka tnad ka dei ban pynbha ïa ka jingtreikam. Kane ka kynthup ïa ka jingpynjanai ïa ki jingtreikam ha ki rukom buh jingkhein ïa ka mang tyngka ban ïanujor ïa ka mang pisa kaba khamjan bad ka jinglah ban pynmih pisa. Nalor kata, ka Sorkar Jylla ka donkam ban pynlong ïa ka jingbishar kaba bniah ïa ki rukom lum khajna jong ka ban lap ïa ki jingdkoh. Ban ithuh ïa kine ki jingduna kan pynsuk ïa ka jingpyntreikam ïa ki lad pynbeit ban weng ïa ki,” ong u CAG ha ka kaiphod jong u halor ka jingïoh lum khajna da ka jylla na ka bynta u snem uba kut ha ka 31 tarik, Lber, 2023.
Ka kaiphod ka ong ba ka jingpynmih khajna da ka Sokar Jylla (T. 3,107.28 klur ) ha u snem 2022-23 ka long 21 persen na ka jingïohlum khajna baroh (T. 14,819.87 klur), kaba heh ban ïa ka jingïoh lum khajna ba la pynmih ha u snem 2021-22 (20 persen).
Ka 79 persen kaba sah na ka jingïoh lum khajna ha u snem 2022-23 ka dei kaba la ïoh pdiang na ka Sorkar India ha ka dur jong ka bhah kaba ki Jylla ki ïoh na ka Sorkar Pdeng bad ki Grants-in-aid.
“Ka jingïoh lum khajna da ka Jylla ka la kiew T.545.73 klur (3.82 persen) ha u snem 2022-23 haba ïanujor bad u snem ba ladep. Ka jingkiew jong ka khajna ka long namar ka jingkiew ha ka Tax Revenue bad ka bhah jong ki khajna/jingsiew jong ka Sorkar Pdeng haba ïanujor bad u snem ba ladep. Ïa ka jingkiew la pynïaryngkat da kaba pynduna T. 510.07 klur hapoh ka bym dei ka khajna bad ka Grant-in-aid bad ki jingnoh synniang,” ong ka kaiphod CAG..
Kumjuh ruh, u CAG u la kdew ba ka jingïoh ïa ka khajna ha u snem 2022-23 ka long T. 2,650.67 klur, kaba palat ïa ka jingmang ha ka mang tyngka (BE) kaba T. 2,575.40 klur da T. 75.27 klur, kaba pyni ïa ka jingkiew kaba 2.92 persen. Haba ïanujor bad u snem mang tyngka ba ladep (2021-22), ka la don ka jingkiew kaba paw 15.23 persen ha ka jingpynmih khajna baroh kaba la ïoh.
Ha u snem mang tyngka 2022-23, baroh ki Tax Revenue Head, lait noh tang ka khajna die bad ka khajna khyndew, ki la pyni ïa ka jinglong kaba bha, kaba pyni ïa ka jingkiew ha ka jingïoh khajna kaba long hapdeng 4.07 persec bad 32.28 persen. Ka Sales Tax bad ka Land Revenue ki la mad ïa ka jinghiar kaba 13.51 persen bad 50.05 persen haba ïa nujor bad u snem ba ladep.
“Ka jingkiew tam ha ka jingïoh khajna la shem ha ka jingïoh lum khajna na ki kali kaba kot 32.28 percent bad ka State Goods and Services Tax (SGST) kaba kot 32.12 persen,” la ong ka kaiphod.
Shuh shuh, u CAG u la ong ba ka jingmih kaba la ïoh hapoh ki Non-Tax Receipts na ka bynta u snem mang tyngka 2022-23 ka la kot sha ka ? 456.63 klur, kaba duna ïa ki BE ba la buh ha ka ? 730.72 klur da kaba pynduna ? 274.09 na ka 570 klur.
“Kaba kham kongsan ka long ba ka jingduna ha ki jingïohnong ba shisha ka la jia ha (i) Kiwei pat ki kam (69.71 persec), (ii) ka kam ri mrad (9.55 persen ) bad (iii) kiwei pat ki jingïohnong (82.97 persen). Haba ïanujor bad u snem mang tyngka ba ladep (2021-22), ka jingkheiñ lang jong ki BE ka la sakhi ïa ka jingkiew kaba la antad kaba T. 36.69 klur (5.29 persen ), hynrei, ka jingïoh na ki bym dei khajna ka la hiar haduh T. 90.92 klur, kaba duna da 16.60 persen haba ïanujor bad u snem ba ladep,” la bynrap ka kaiphod.
