Shillong, K’lyngkot, 29: Uwei napdeng ki san ngut ki khynnah (20%) hapdeng ka rta kaba 15-16 snem ha ki shnong nongkyndong jong ka jylla Meghalaya ki dei ki bym leit skul. Kane ka dei ka heh tam ha baroh ki jylla jong ka ri India, katkum ka jingkdew ha ka Annual Status of Education Report (ASER) 2024.
Ka kaiphod ka ong ba ka don jong ki khynnah shynrang bad kynthei ki bym leit skul ka kiew bha hapdeng ka rta 15-16 snem.
Ka Right to Education Act (RTE) of India, 2009 ka plie lad ïa ka jingïoh jinghikai ei ïa ki khynnah kiba hapdeng ka rta kaba 6 haduh 14 snem.
Ka Data na ka ASER ka pynpaw ba ka jingpynrung skul na ka bynta ki khynnah kiba hapdeng ka rta kaba 6-14 snem ka la hiar bha ha ki shnong nongkyndong jong ka Meghalaya, kaba long markhongpong bad ka jingkiew ka jingleit skul ha kiwei pat ki jylla jong ka ri.
Ha Meghalaya, ka jingdon jong ki khynnah kiba hapdeng ka rta 15-16 snem ki bym leit skul ka jur bha ban ïa ki kynthei.
Ka kaiphod ka pynpaw shuh shuh ba ka Meghalaya ka wan hadien ha ka jingleit leit skul ki khynnah rit. Kaba long mar khongpong bad ka jingkiew jong ki khynnah rit kiba hapdeng ka rta 3-5 snem kiba pule ha ki Pre-schools kiba don ha ki shnong nongkyndong ka jylla Meghalaya.
Ka la ong ka jingdon jong ki khynnah kiba hapdengka rta 3 snem ki bym shym la leit skul, kaba long 60%.
Ka jingdon jong ki khynnah kiba hapdeng ka rta 4 snem bad 5 snem kiba pule ha ki skul shimet ka kiew bha haba ïanujor bad ki skul ba la pynïaid hi da ka Sorkar.
Ka kaiphod ka ong ba bun na ki khynnah rit ki pule ïa ka Standard-I ha ka rta kaba biang (6 snem ne tam) ha Meghalaya.
Baroh ar tylli ki polisi bad ki rukom pyntreikam ha ka jingpynrung skul (Std-I) ka long kaba kongsan ban ïoh ïa ka nongrim naduh tynrai ha ka pule ka puthi.
Ka Data halor ki khynnah kiba dang 5 snem ka rta kiba pule ïa ka Standard-I ha Meghalaya ka pynpaw ba ki la sangeh noh ban pule hapdeng ki snem 2022 bad 2024. Kane ka long ryngkat ryngkat bad kiwei ki jylla ha ka ri. 16.7% na ki khynnah kiba pule ha ka Standard-I ki dei kiba dang rit rta ha ki jylla jong ka ri, ka la bynrap.
Shuh shuh, ka kaiphod ka pynpaw ba ha u snem 2024, ka jingpynrung skul ha ki skul shimet ka kiew bha shwa ban wan lynshop ka jingpang khlam Covid-19. Mar shiteng na ki khynnah kiba hapdeng ka rta 6-14 snem ki dei kiba pule ha ki skul shimet ha ki shnong nongkyndong ka Meghalaya, 57.6% ha u snem 2024. Ka jingpynrung skul ha ki skul shimet ka long 50% haduh 60% na ka bynta ki khynnah ha ki shnong nongkyndong (kiba hadpeng ka rta 6-14 snem) ha Meghalaya ha ki palat shiphew snem.
Ha u snem 2024, 96% na ki khynnah kiba hapdeng ka rta 6-14 snem ha ki shnong nongkyndong ka Meghalaya ki dei kiba leit skul. Ka jingpynrung skul ha kane ka rta (ha ki shnong nongkyndong) ka long palat 95% na ka bynta 10 snem. Ha ka ri, ka jingpynrung skul ka kiew palat da 98% ha u snem 2022.
Ka Data jong ka ASER naduh u snem 2014 haduh u snem 2024 ha Meghalaya ka kdew ruh lai tylli ki jingkylla: ka kyrdan pule bad ka jingnang ïa ka jingkheiñ ka la hiar bad kiar ha ki snem baladep, ka hiar hapdeng ki snem 2018 bad 2022 na ka daw ka jinglynshop ka jingpang khlam bad ka kiew pat hapdeng u snem 2022 bad 2024.
Ka kaiphod ka pynpaw ba na ka bynta ka Standard-III, ka jingnang ïa ka thoh ka pule ka paw hapdeng u snem 2022 bad 2024. Ha kaba ïadei bad ka jingnang ïa ka jingkheiñ, ka kiew hapdeng u snem 2022 bad 2024. Ki khynnah kiba pule ha ki skul Sorkar ki kham tbit ha ka pule ka puthi haba ïanujor bad ki khynnah kiba pule ha ki skul shimet.
Ka Meghalaya ka la sakhi ruh ïa ka jingkiew ka jingnang ïa ka jingkheiñ naduh u snem 2022. Hynrei ka sahdien haba ïanujor bad kiwei pat ki jylla ha ka ri bad ka jingnang ïa ka jingkheiñ ha kiwei kiwei ki jylla ka thaiñ Shatei Lammihngi.
Na ka bynta ka Standard-V, ka kaiphod ka pynpaw ba ka jingnang pule bad ka jingnang jingkheiñ ka la kham kiew khyndiat naduh u snem 2022. La sakhi ruh ba ka ka jingdon jong ki khynnah kiba pule ha ki skul sorkar ka la kiew bha haba ïanujor bad ki khynnah kiba pule ha ki skul shimet.
Ka la bynrap ruh ba ka jingnang ïa ka thoh ka pule ha ki skul Sorkar ha ki shnong ka jylla Meghalaya ka kiew bha ha ki snem 2024.
Bun na ki jylla, kynthup ïa ka Meghalaya, ka jingnang ïa ka thoh ka pule ha ka kyrdan Standard-V ha u snem 2024 ka kiew bha ha u snem 2022. Ka jingwan lynshop ka jingpang khlam ka la pynhiar bha haduh katta katta ïa ka pule ka puthi.
Hynrei, ka kaiphod ka ong ba ki skul ha Meghalaya ki la kham bha kum ha kaba sam ïa ka ja sngi, ka umbam umdih, ka jingpyndonkam ïa ki paiñkhana. Kiwei kiwei pat ki jingdonkam hapoh ki kamra klas kum ka bording bad Library ki la kham biang. Hynrei ki jingdonkam jong ki skul ha Meghalaya ki kham sahdien haba ïanujor bad kiwei pat ki skul ha ka ri.
Ka jingleit skul ki khynnah ka kiew bha naduh 74.4% ha u snem 2022 sha ka 77.8% ha u snem 2024. Ka jingleit skul ki nonghikai ka kiew na ka 92.7% ha u snem 2022 sha ka 88.4% ha u snem 2024.
Naduh ba la pynbna ïa ka National Education Policy ha u snem 2020, la kham buh hakhmat ban ïarap ïa ki khynnah kiba pule ha ki klas ba dang rit ha ki Primary School da kaba ïoh ïa ki jinghikai ha ka Foundational Literacy and Mumeracy (FLN).
Ban pynkhaiñ ïa ka pule ka puthi na ka bynta FLN sha ki khynnah, ki nonghikai ki dei ban ïoh ïa ki jingshah hikai pyntbit bad ka jingtip kumno ban pyndonkam ïa ki Teaching-Learning Materials (TLM) kiba hikai ha ki klas kiba rit.
Ka Data jong ka ASER ka pynpaw ba ka FLN bad kiwei kiwei ki kam ki hiar bha ha Meghalaya ha ki ar snem baladep, kaba long markhongpong bad kiwei ki jylla ha ka ri.
