B.M.Lanong
Ngim ju lah ban klet ïa kawei ka trok kit blei-thaw kaba la wan pynsawa ha wah Lukha, Jaiñtia Hills da ka jingrwai Krismas, ‘Jingle Bell-Jingle Bell’ ha u bnai October 2006, ban bret ïa katei ka blei-thaw na kawei ka karkhana kaba la dep rakhe ïa ka Durga Puja ki Hindu.
Ngi la ïaleit lang bad ki paralok na Jaiñtia ban khwai myllen ha katei ka wah Lukha bad dei haba lah sdang dait dohkha, ha ka por 3-4 baje janmiet, wan rung kynsan katei ka trok, kaba dap da ki khyllah jait suda, kiba la ïashad kynthih sngewbha ïa ka jingrwai “Jingle Bell, jingle Bell…..” bad hapdeng katei ka jingshad ‘Rok’, ki pyntyllun artat ïa ka blei thaw sha um jraiñ. Ngi hap ban shu kynriah noh shawei ha ka jing-ïarkhie bym lah set shuh.
Uwei u dohlieh pat uba la wan mih na kawei ka krem kaba ula leit rung kai (Caving), u la wan shajan jong ngi bad u kynthoh, oh, shane ki briew ki ïa rakhe Krismas ha u bnai October? Um tip ba ki dei ki Hindu kiba trei bylla ha ki karkhana, haduh ba ngin da pynshai ha u; u ruh ula rkhie pashait….. ‘crazy…crazy’.
Khlem rel ne lynti rel, naduh shuwa kitei ki snem haduh mynta, ki bar jylla ki la seng ïa ki karkhana bad kiwei ki lad kamai ba bun jait ha kane ka jylla Meghalaya, ban da wan lei sa ki rel, ym tip shuh, sa kiei kiban jia.
Ka Jaiñtia Hills kaba bun mar poh-khyndew, ka kham ïajan bad ka Assam, Mizoram, Manipur bad kiwei ki jylla, kiba ki Rel kit briew-kit mar ki la don; hynrei ki don pat ki jingpyrkhing ïa ka jingwan rung bad ban ai jaka shong ïa kiwei, ym kumba long shane sha ngi, ha kaba bun ki shnong- ki thaw ruh, ki la don da ki kyrteng khyllah bad kumta ter-ter. Ynda la wan lei shane sa u Home Minister Amit Shah naduh Delhi ha u snem 2019 ban pynbna wanrah Rel noh, nga la pynpaw pyrshah, ba lada ai lad ba ki rel kin wan rung sha kane ka thaiñ jong ngi, kin mih bun ki jingsniew bad jingma suda ban ïa ki jingmyntoi. Ki lum ki wah, ki khlaw ki btap bajyrngam bad ka lyer pyngngad, kin jah rngai lut hapoh khyndiat por, yn mih bujli da ki jingsyllen bad jingthylli, ryngkat bad ki jingsma iwli babun rukom, ter-ter-ter. Kin sa mih ruh sa ki jingjah rngai ki khynnah samla samhoi kwah shong Rel bad kumta ter-ter.
Ka khaii-pateng ba bun ruh, ha kti kiwei, naduh ki barit, haduh ki baheh, namar ym tang ba ki nang, ki tip rukom bad ki don ruh u kynjri jingïadei ha kylleng.
Nga la kmen pat haba nga la ïohi ba la don bun kiba pyrshah ïa kane ka Rel bam-briew, khamtam da ka KSU bad ki sengbhalang naduh Khasi Hills, shaduh Jaiñtia Hills bad ha kylleng, haduh ba ka Sorkar kam banse shuh mynta, ban sngap bad ban pyndam noh ïa kata ka jingthmu phah Rel sha ngi shane. Dei ban kmen ïa kane ka rai.
Da ki spah bad ki hajar snem ngi la im bad ngi la nang roi suki ruh, khlem kita ki Rel, balei pat ban kwah khyllah mynta, khamtam ïa ka jingma kaban pynkylla khongpong lut ïa kaba ju long, ha ka jaka ban pynroi bad ai jingïada ?
Kan bha ban iehnoh ïa kane ka ‘Rel’ ha kiwei pat kiban wan hadien jong ngi, kiban sa rai ha kita ki por, la ki la sngew donkam Rel ne em. Ka por hi kan sa kdew ïa ka jingdonkam, ne da kumwei pat.