KYRPAD KA KSU ÏA U LAT BAN PYNÏOH ILP, PYNDAM CAA, BAD PYNRUNG KTIEN KHASI

Shillong, Nailur, 25: Ka Khasi Students’ Union (KSU) ha ka sngi Balang ka la aiti ïa ki hynriew tylli ki mat jingdawa sha u Lat ka Jylla u C.H Vijayashankar ba un tuklar lem na ka bynta ban pyntreikam noh ïa ka Inner Line Permit (ILP), ban pyndam noh ïa ka Citizenship Amendment Act (CAA), ban pynrung ïa ka ktien Khasi ha ka Khyrnit Baphra jong ka Riti Synshar ka ri India, ban pyllait noh ïa ka Indo-Nepal Friendship Treaty, 1950, ban pynkut noh ïa ka jingïakajia pud bad ban shna ïa ka Central Agricultural University ba shi junom hapoh ka jylla.

U General Secretary ka KSU u samla Donald V. Thabah ha ka jingïakren bad ki lad pathai khubor u la ong ba ka jingpynsngew ha u Lat ïa ka jingdawa Inner Line Permit ka long namarba ka KSU haduh mynta kam shym la ïoh jubab eiei na ka Sorar Pdeng bad kane ka la buh ïa baroh ha ka umdum.

“Ka thaiñ hapoh ka Meghalaya ka dei kaba la pyntreikam ïa ka BEFR 1873 naduh ba sdang. Namarkata, ngi kyrpad ïa phi ban tuklar lem na ka bynta ban kynthup ïa ka Jylla Meghalaya hapoh ki kyndon jong ka BEFR 1873 lane ki kyndon ka ILP kumba ka long ka jylla Manipur,” ong ka seng ha ka dorkhas ba la aiti ha u Lat.

Ka KSU ka la pynpaw ba ka jylla Meghalaya suki pa suki ka la kylla long kum ka Tripura bad ka Assam ha kaba ki ritpaid ki la shah tyllep na ka jingwan buhai shnong da ki heh paid.

Halor ka jingdawa ban pyndam noh ïa ka CAA, 2019, u General Secretary ka KSU u la ong, ka Meghalaya ka la mad jingeh haduh katta katta na ka jingwan rung  kyrthep jong ki mynder naduh ba la khie ka thma laitluid jong ka ri Bangladesh Liberation ha u snem 1971 bad haduh mynta ki mynder ki rung shapoh kane ka thaiñ naduh u snem 1971 na ka ri Bangladesh kaba lam sha kiba bun ki jingjia ba sngewsih hapdeng ki riewlum ritpaid bad ki poiwir.

Shuh shuh, u samla Donald Thabah u la ïathuh ba ka KSU ka la kyrpad ïa u Lat ban pynsngew sha ka Sorkar Pdeng ban pyllait noh ïa ka Jylla Meghalaya na ka Indo-Nepal Friendship Treaty 1950.

“Kumba long ka CAA, ka Indo-Nepal Friendship Treaty 1950 kaba ai jingbit ïa ki Nepali ban ïoh long nong India khlem kino kino ki kyndon ka la wanrah ïa ka jingeh kaba jur bha ha Meghalaya. Naduh ki snem 1980, ka Meghalaya ka la sakhi ïa ka jingkharoi jong ki jaidbynriew Nepali ha ka jylla kaba la buh jingma ïa ki trai ri trai muluk kaba la lam ruh sha ka jingïakynad hapdeng ki ar jaidbynriew. Ki mynder Nepali ki ju thaw jingkulmar ruh ha khappud ka jylla Meghalaya da kaba kob ïa ki trai shnong kiba long ki trai ri trai muluk ha la ka jong ka jylla,” ula ong.

Haba kyntu ïa u Lat ban wad ïa ki lad ki lynti ban pynkut noh ïa ka jingïakajia pud bad ka Assam, u samla Donald Thabah u la ong, “ka KSU ka kyrpad ba phin kdew lynti ïa ki ar tylli ki sorkar ba kin pynthikna ba ki jaka ïakajia pud kiba hap ha ki shnong ba dang synshar ki syiem Khasi dei ban kynthup lut shapoh u pud u sam jong ka jylla Meghalaya.”

Ka Meghalaya ka don kumba 900 kilometar u pud u sam bad ka jylla Assam. 

Naduh ba la pynkha ïa ka Meghalaya ha u snem 1972 hadien ba la phiah na ka jylla Assam, ka la don ka jingïakam ïa ki jaka ki puta ha shilynter u pud u sam jong kine ki ar tylli ki jylla.

“Kane ka lam sha ka jingbym ïashongsuk hapdeng ki nongshong shnong jong ki ar tylli ki jylla, kaba sngewsih ka la dkhat jubor ruh ïa kiba bun ki mynsiem ba luilui,” ong u samla Donald Thabah bad bynrap  ba ki don bun ki jaka ba dang don hapdeng ka jingïakajia pud bad ka Assam, kum ka Langpih, Block I, Block II, Khanduli, Psiar, Moolber, Moojem, Sabuda, Nongwah-Mawtamur, bad kiwei kiwei kiba dang hap hapoh u pud u sam bad ka jingsynshar jong ki Syiem Khasi.

“Watla ka jingïakren ka la ïaid shakhmat hapdeng ka Sorkar Meghalaya bad Assam ban ïapynbeit ïa kine ki jingïakajia pud ba la sahteng, hynrei ki ïai jia ki jingïakynad hapdeng ki nongshong shnong jong kine ki ar tylli ki jylla,” u la bynrap.

Halor ka jingdawa ban pynrung ïa ka ktien Khasi ha ka Khyrnit Baphra, ka KSU ka la pynpaw ha u Lat ba kane jingdawa kaba shongnia ka dei kaba la pynsngew sha ka Sorkar India naduh u snem 1960 da ka Khasi  Authors’ Society (KAS).

“Ka  Khasi Students’ Union (KSU) ka la pyrshang naduh u snem 1992 ban kyrpad ba dei ban pynrung ïa ka ktien Khasi ha ka Khyrnit Baphra. Ka Sorkar Meghalaya ka la mynjur ïa ka rai ban pynrung ïa ka ktien Khasi bad Garo ha ka Khyrnit Baphra ha u snem 2018,” ong ka KSU.

Sa kawei na ki jingpynsngew jong ka KSU  ha u Lat ka long ban pynurlong ïa ka jingshna ïa ka Central Agricultural University ha Meghalaya.

Ha u snem 2010 ka Sorkar Pdeng hapoh ka Ministry of  Agriculture ka la mynjur ban tei ïa ka Agricultural University ha ka jylla Meghalaya ha ka jaka kaba heh haduh 200 akar ha Kyrdemkulai, Ri Bhoi district. Ha 16 tarik, Naitung 2019, ka KSU ka la phah da ka jingthoh sha u  Myntri ka Sorkar Pdeng uba khmih ïa ka tnat Agriculture and Farmers’ Welfare u Narendra Singh Tomar hynrei haduh mynta ka seng kam pat shym la ïoh jubab eiei.

“Katkum ka jingtip ba ngi la ïoh, la shem ba naduh u snem 2010 ka la don ka jingtyrwa ban shna ïa ka Autonomous Central Agricultural University ha Meghalaya da ka Sorkar India  ka ban ai jinghikai ïa ki samla pule jong kane ka jylla Meghalaya.  Ka jingïateh kular ka la urlong hapdeng ka Sorkar Pdeng bad ka Sorkar Meghalaya hapoh ka Entry 64 of the Union List I ha ujuh  snem ha kaba ïa ka jaka kaba heh 200 la thied da ka Sorkar Meghalaya ha Kyrdemkulai, Ri-Bhoi District na ka bynta ban tei ïa ka University.  Hynrei ha ka 16 tarik, Risaw, 2014, ha ka shithi (D. O. No. 5-7/2008-CAU) na u Dr. S. Ayyapan uba dei u Secretary jong ka Department of Agricultural Research & Education bad Director General jong ka Indian Council of Agricultural Research sha u Chief  Secretary barim ka Meghalayau Bah PBO Warjri, la kdew ba ka jaka ba ladep thied na ka bynta ban tei  ïa ka Central Agricultural University ba thymmai. Ha ka 28 tarik, Risaw, 2015  ka la don ka  jingïalang ba la khlieh da u Dr. S. Ayyapan bad ki ophisar na ka Sorkar Meghalaya bad na ka Department of Agricultural Research ha New Delhi ban ïakren halor kiba bun ki mat na ka bynta ban tei ïa ka Central Agricultural University ha Meghalaya. 

“Ka KSU ka sngew ban kyrpad ïa phi ba ha ka samoi treikam jong phi kum u Lat ka Meghalaya phin pynïoh ïa ka hok ba la ap la slem jong ki paidbah nongshong shnong da kaba pynurlong ïa kine ki mat jingdawa ba la pynsngew,” la ong ka KSU ha ka dorkhas ba la aiti ha u Lat.