Phah thwet ka High Court ïa kiba donkti, jahrngai u dewïong ba lum thup ha Rajaju bad Diengngan

Shillong, Naitung, 25: Ka Iingbishar Meghalaya High Court ka la bthah ïa ka Jylla ba kan shimkhia bad ban buh jingkitkhlieh ha ki briew ne ki heh ophisar kiba hapoh ka jingpeit jong ki u dewïong uba bun u la jah rngai na ka shnong Rajaju bad Diengngan bad ban thwet ïa ki briew kiba la kit beaiñ ïa u dewïong.

Ïa ka jingbthah jong ka Iingbishar la pynmih da kaba pynshong nongrim katkum ka 31st Interim Report ba la aiti da ka Justice BP Katakey Committee.

Ka kaiphod ka la kdew ba katkum ka kaiphod jurip jong u Deputy Commissioner, la lap ba don tang 2.50 metrik ton u dewïong ha ka shnong Diengngan, ym 1839.03 metric ton ba la buh jingthoh da ka Meghalaya Basin Development Authority (MBDA).

Kumjuh ruh, ha ka shnong Rajaju, kumba 8 metric ton u deiwong la lap na ka 2121.62 metric tons ba la buh jingkheiñ das ka MBDA.

Ka Division Bench kaba kynthup ïa u Justice HS Thangkhiew bad u Justice W. Diengdoh ki la pynpaw ba utei u dewïong ba la kdew u dei uba la tih beaiñ bad ka paw ba ki briew bym lah ban tip ki la kit bad shalan ïa u dewïong wat hadien ba la lap.

“Ki nongshah mudui jong ka Jylla ki dei namarkata ban shimkhia kyrkieh halor kane bad ban pynngat ïa ka jingkitkhlieh ha ki briew ne ki heh ophisar kiba hapoh ka jingpeit jong ki, la ailad ban jia, bad ruh ban wad ïa ki briew kiba la kit be-aiñ ïa u dewïong,” la bthah ka ïingbishar ha ka hukum kaba la pynmih hadien ba la bishar ïa ka PIL ha ka sngi Palei.

Ka Iingbishar ka la bthah ïa ki nongshah mudui jong ka jylla ban pyntip ïa ka kam ba la leh halor ki aplikeshon ba la mudui da ki briew kiba kam ba ym shym la pynrung ïa u dewïong ba la don lypa jong ki ha ka jingjurip ba la pynlong da u M/s Garuda, kynthup ruh ïa ka jingpynrung ïa ki mukotduma Pulit lane ka jingujor ejahar katkum ka MMDR  Act, 1957.

Ha kaba ïadei bad ki aplikeshon ba la mudui da ki briew kiba dawa ba ym shym la pynrung ïa u dewïong jong ki ha ka jingjurip ba la pynlong da u M/s Garuda, ka Committee ka la ai jingtip ba don tang uwei u briew uba kam ba u dei hok, bad na ki 21 tylli ki aplikeshon, u dewïong jong uwei u briew um shym la don ha ka Inventory List, 6 ngut ym shym pynrung ha ka Affidavit ba la ujor hakhmat ka Iingbishar Supreme Court bad 14 ngut ki briew, wat haba la kynthup ha ka thup ba la shim jingkheiñ ïa u dewïong, ïa ka jingsorjamin ym shym la lap satia ha kita ki Co-ordinates.

“Haba pynshong nongrim na kine ki jinglap, ki nongshah mudui jong ka Jylla ki dei namarkata ban pyntip kaei ka kam kaba la leh hadien kata ha kaba ïadei bad u dewïong jong kine ki 21 ngut ki nongaplai, hato la rejistar neem pyrshah ïa kito ki briew lane hato ka la don neem kano kano ka ejahar ba la ujor da ki ophisar ba la aibor katkum ka MMDR Act 1957, bad lada ka long kumta, kaei ka jingmih nangta,” la bthah ka Iingbishar.

Shuh shuh, ka ïingbishar ka la bthah ruh ïa ka Sorkar Jylla ba kan pynkloi ban pynkit noh ïa u dewïong ba ladep buh jingkheiñ bad pynshisha biang ïa u dewïong uba la buh ha ki jaka ba la lum thup kyrpang da ka Coal India Limited (CIL).

Ka ïingbishar ka la kdew ba la pynlong ïa ki jingïalang bad ki tnad ba dei peit, kynthup ïa ka Coal India Limited (CIL), ban ai jingmut ïa ki lad ki lynti kiba kham biang bad kiba lah ban shaniah na ka bynta ban die lilam noh kham kloi ïa u dewïong ba ladep lum jingkheiñ biang bad pynshisha biang ïa ka jingkheiñ jingdiah.

Ka CIL ka la tyrwa saw tylli ki jingai jingmut bad u Chairman jong ka Independent Committee of Coal Auction u la tyrwa lai tylli ki jingai jingmut, katto katne na kine ladep ban pynrung ha ka Revised Comprehensive Plan, 2022.

La buh ruh ïa ki jingai jingmut ban khot ïa ka jingïalang bad ki karkhana ba la ai bor ban pyndonkam ïa u dewïong ha ka Jylla ban pynshlur ïa ki ban ïashim bynta ha ka rukom die lilam ïa u dewïong bad kumjuh ruh ban ai ïa ka dor bajem na ka bynta kine ki karkhana, kiba dei ki nongthied dewïong ba kham bun.

Shuh shuh, ka iingbishar ka la bishar bniah ruh ïa ka kaiphod jong ka jinglong jingman ba la ai da ki nongshah mudui jong ka jylla, kaba pynpaw ïa ka jingkiew ha ki mat bapher bapher kiba ïadei bad ka jingtih dewïong ha ka jylla.

Ki nongshah mudui jong ka jylla ki la ïathuh ba ki la ujor ejahar ba la tih beaiñ ïa u dewïong ha South Garo Hills District bad ka jingjah jong u dewïong ha ka shnong Rajaju bad Diengngan.
Ka kaiphod ka pyni ba la shimkhia ha kaba ïadei bad u dewïong uba la lap shabar jong ki jaka buh dewïong ba la buh kyrpang ha Jaiñtia Hills bad la pynlong ïa ki jingjurip. Ka la pynpaw ba ka jingbym ïadei jong ki Challan bad ki nombar trok la pynshong nongrim ha ka jingthut bad jingduna ha ki mashin.

Ki nongshah mudui jong ka jylla ki la pynthikna ruh ba ka jingpeit bniah ïa ki karkhana Coke ka dang ïaid shakhmat bad ïa ki jinglap yn sa buh hakhmat ka ïingbishar ha ka tarik ban wan da kaba bynrap ba dang wad bniah ïa ka lad ban pynïasoh lang ïa ki Integrating Smart-check Gate bad ki Customs Check Gates.

Ha kaba ïadei bad ka jingkhang khyrdep ïa ki par ba la iehnoh, ka kaiphod ka la pynpaw ba ka kaiphod ba khatduh jong Detailed Project Report (DPR) ka dang sah pongding.

La pyntip ruh ba ka jylla ka la lum T.13,49,093 bad kaba pisa kaba sah ka long T.5,01,947 kaba dang sahteng haduh mynta.
La buh sngi ban ban pynmih hukum shuh shuh ha ka 25 tarik, Nailar, 2025, bad la bthah ïa ka Sorkar Jylla ban aiti ïa ka kaiphod jong ka jinglong jingman halor ki kam ba la leh.

Dei ban leh tyngeh ïa kiba pule Doktor na ka bhah jylla ki bym wan trei sha jylla, dawa ka HYC
Shillong, Naitung, 25: Ka Ka Hynñiewtrep Youth Council (HYC) ka la dawa ban leh da kaba tyngeh ïa ki samla pule MBBS kiba pule da ka bhah jong ka jylla ki bym shym la wan phai ban trei ha la ka jong ka jylla hadien ba ki la pyndep ïa ka jingpule bad ka la ai jingmut ruh ban pynkiew noh ïa ka pisa ïateh kular sha ka T. 1 klur ka ban treikam naduh ka Academic Session 2026-2027.
“Ngi la dawa na ka Sorkar ba kan shim ïa ki sienjam kiba tyngeh pyrshah ïa kine ki samla pule kiba leh bakla bad kumjuh ïa ki samla pule kiba dang pule mynta, da kaba bthah ïa ki ban siew ïa ka bai pule baroh ryngkat bad ka sut sha ka Sorkar Jylla namar ka jingbym pyndep ïa ki kyndon ba la ïakut ha ka Bond-cum-Agreement. Ngi kyntu ruh ïa phi ban kyntiew ïa ka Bond sha ka 1 klur tyngka ka ban treikam naduh ka Academic Session 2026-2027 na ka bynta kiba pule ïa ka MBBS Course hapoh ka bhah jong ka Sorkar Jylla ryngkat bad ki jingshakri sha ki nongkyndong ba ki dei ban leh ha ki san snem,” ong u President ka HYC u Bah Roykupar Synrem ha ka jingïakren bad ki nongthoh khubor hadien ba la aiti ïa ka jingthoh sha ka Myntri ka koit ka Khiah ka Dr. Ampareen Lyngdoh.
Kane ka jingdawa ka long katkum ka jinglap na ka jubab RTI, kaba la pynpaw ba hapdeng u snem 2015-2016 bad 2019-2020, ka Sorkar Jylla ka la kyrshan ïa ki 359 ngut ki samla pule ban leit pule MBBS ha kylleng ki shlem pule bapher bapher.
Watla ki la pyndep ïa ki jingpule jong ki, hynrei ki don 96 ngut ki samla pule kiba khlem ai jingtip pat sha ka Sorkar ban pyndep ïa ki kyndon jong ka Bond-cum-Agreement, kaba bthah ba ki dei ban shakri sha ki jaka nongkyndong ha ka por kaba duna eh ka long tang 5 snem.
Katkum ka jubab RTI, ka ophis jong u Director of Health Services (MI) ka la phah notis sha kitei ki samla pule ha ka 8tarik Risaw, 2024, bad ha ka 2 tarik Ïaiong, 2025, hynrei kim shym la ai jubab satia.
Shuh shuh ka HYC ka la kyntu ïa ka Sorkar ban pyndap ïa ki post Medical Officer ba dang thylli, ka post Specialist, Paramedical Staff, Nursing Staff, bad Ministerial Staff ha ki CHC, PHC, bad sub-centers kiba don ha kylleng ka rilum Khasi-Jaiñtia.
Da kaba kdew katkum ka jubab RTI, u Bah Synrem u la ong ki don bun bha ki kam ba thylli ha ka post medical officer, specialist, paramedical Service, bad nursing staff ha ki Community Health Center (CHC), Primary Health Centers (PHC), bad ha ki sub-center.
Kumba 8 tylli ki post Medical Officer, 7 tylli ki post jong ki Specialist, 10 tylli ki post Paramedical Staff bad 100 tylli ki post Nursing bad Ministerial Staff kiba sah thylli.
Watla ki kyndon jong ka Sorkar ki donkam ba kawei kawei ka CHC ka dei ban don 4 ngut ki Medical Officers bad 6 ngut ki Specialist bad mar iwei ha manla kawei kawei ka PHC ban don 2 ngut ki Medical Officer, Pharmacist bad ki Lab Technicians, bun na ki CHC bad PHC ki duna nongtrei, u la ong haba kdew ba ki post ba thylli ka la pynlong ïa ki CHC bad PHC ba kin ym lah ban ai ïa ka jingshakri kaba paka sha ki paidbah.
Shuh ka HYC ka la kyntu ïa ka Sorkar ba kan buh ruh ïa ki Dialysis Unit/Center ha ki hospital sorkar bad ha ki CHC kiba don ha kylleng ka rilum Khasi-Jaiñtia Hills ban ai jingsumar ïa ki nongpang.
Ka HYC ka la pynsngew ruh ïa kiba bun ki mat kiba donkam ban tuklar noh mardor kaba kynthup ïa ka jingbuh ïa ki Medical Officer bad ki Specialist ha ki PHC bad CHC bad ban pyntreikam ruh ïa ki AYUSH Dispensary bad ban kyntiew kyrdan ïa ki Sub-center bad ki PHC.

Shen yn sa pynbna noh ïa ka result thungkam Pulit
Shillong, Naitung, 25: U Symbud Myntri Rangbah ka Jylla uba khmih ïa ka tnat Kam Pohing Bah Prestone Tynsong  u la ïathuh ba ïa ka result jong ka eksamin na ka bynta ban thungkam kam Pulit ha ka jylla Meghalaya la khmihlynti ba yn sa pynbna noh shen bha.
Haba kren sha ki lad pathai khubor ha ka sngi Thohdieng, u Bah Tynsong u la ong ba ki eksamin na ka bynta ka jingpynrungkam ka ladep bad ka jingpynbeit ïa ka result ka dang ïaid shakhmat. Ha kane ka eksamin la ïashim bynta da kiba bun ki nongthep kam bad la antad ba ki don haduh 36 hajar haduh 37 hajar ngut.
“Kyrmen ba shen ngin sa lah ban pynbna ïa ka result jong kito ki eksamin kiba ladep ban pynlong,” u la bynrap.
Ha kaba ïadei bad ki jingkynnoh ba ki don ki jingleh tuh ha ka por ba pynlong ïa ka jingthoh eksamin, u Bah Tynsong u la pynpaw ba la pynlong ïa ka jingtohkit da ka Director General of Police (DGP) bad ym shym la lap sakhi ba kan don kano kano ka jingleh bym suidniew ha ki jaka thoh eksamin ba la pynlong ha kylleng ka jylla.
“Hooid, ha kaba sdang ki don ki jingujor kiba la poi ha ka miej jong nga ruh bad nga la pan na ka DGP ban wad bniah lada don kano kano ka jingleh be-aiñ ba la jia ha ki jaka thoh eksamin bad khatduh ngi la ïoh lut ïa ki jingtip ba bniah bad ngi lap ruh ba ym shym la don kum kata ka jingleh be-aiñ ha ki jaka eksamin ha kylleng ka jylla,” u la bynrap.

Ka jingïakren pynbeit ïa ki 6 tylli ki jaka ba ïakajia pud ka lah ban shim por: Prestone
Shillong, Naitung, 25: Ka jingjurip lang hapdeng ka Regional Committees jong ka Meghalaya bad ka Assam ïa ki hynriew tylli ki jaka ba dang don hapdeng ka jingïakajia pud ka lah ban shim por na daw ba ka jylla Assam kan sa leit sha ka elekshon ka ban sa long, la ïathuh u Symbud Myntri Rangbah ka Jylla uba khmih ïa ka tnat Kam Pohing u Bah Prestone Tynsong.
Ha ka jingïakren bad ki lad pathai khubor, u Bah Tynsong uba long ruh u Chairman jong ka Regional Committee na ka bynta Ri Bhoi district, u la ong ba ka jingpynkhreh jong ka jylla Assam ïa ka elekshon ka ban sa long ha u snem ban sa wan kan pynlong ïa ki seng saiñpyrthei, ki MLA bad ki Myntri Sorkar ban bunkam bad kane kan shim por wat ban pynlong ïa ka jingjurip lang.

U la ong ba na ka liang jong ka Sorkar Meghalaya ka dang ap ktien na ka Sorkar Assam ban buh sngi na ka bynta ka jingjurip lang, ka ban ïabeit lang na baroh ar liang.

“Ngi ladep phah ïa ka jingkyrpad. Ngin ap shwa bad tang shu ïoh ktien na ka liang jong ki hadien kata yn sa lah ban pynbeit ïa ka sngi,” la bynrap u Bah Tynsong.

U la bynrap ruh ba na ka lliang jong ka Assam ka don lai haduh saw ngut ki Chairmen jong ki bynta bapher bapher katba na ka liang jong ka Meghalaya ka don tang lai ngut ki Chairmen ba kynthup ïa u Symbud Myntri Rangbah u Bah Sniawbhalang Dhar na ka byna ka West Jaiñtia Hills Sector bad u Bah Paul Lyngdoh na ka bynta ka West Khasi Hills Sector.