Shillong, Nailar, 27: Ka Dorbar Ki Waheh Kur Ri Jaintia ka la long ha Amlarem ha ka lah Sngi u Blei ha ka ba ki rangbah kur na kylleng ki la pynshai paidbah shaphang ka longkur longkha ha ka titi dustur tynrai naduh kulong kumah. Baroh ki rangbahkur ki la pynsngew ba donkam ban pynneh ïa ka riti kheiñkur kheiñkha na ka kmie kumba la ju long pateng la pateng naduh ki longshwa manshwa.
U Khliehduh jong ka Dorbar Ki Waheh Kur Jaintia, Bah Khroo L Pariat u la pynkynmaw ïa ki kur baroh ba ki dei ban seng noh la ki dorbar kur bad ban kyntiew bui ha ka Jaintia Hills Autonomous District Council khamtam ïa ki kur baroh ki ba kham kynrei sha thaiñ Jaiñtia.
U la batai ruh shaphang ki rukom kheiñkur kheiñkha ki ba dei ban kynmaw ïa ki ba ïateh kur ba kin shim khia na ka bynta ban lait na ka shong sang. U Khliehduh jong ka Synjuk Ki Rangbah Kur: Ka Bri U Hynñiewtrep u la ïathuh ïa ka jingsdang jong ka ba seng ïa ka ba la lamkhmat da u Bah H S Shylla bad haduh ba la nang kiew irat ban mih ki shnat ha East Khasi Hills, West Khasi Hills, South West Khasi Hills, Jaintia Hills bad Ri Bhoi.
Kiwei kiwei ki ba la kren ha ka dorbar ki long u Bah Rapionglang Blah bad Bah Erwin K Syiem Sutnga ki ba dei ki dkhot rangbah na ka seng kmie ka Synjuk Ki Rangbah Kur. Kine ki arngut ki rangbah ki la maham ïa ki kur tynrai ba ki dei ban tehsong na ka jingwan tyllep ki bor sorkar ki ba lah ban pyntroiñ bad iuhroit lada ym kyndit bynriew ban aibor ïa la ki shlem tynrai ban ïada ïa ka imlang sahlang. U Bah Rapionglamng Blah u la pynkynmaw ba ka la don teng ka jingpyrshang na u nongbishar rangbah S. R Sen ban pynduh bor ïa ki dorbar shnong bad u Bah Erwin K Syiem Sutnga pat u la sot ïa ki aiñ ka Ri India ki ba la wanlam da ki kyndon aiñ ki ba lah ban tyllep noh ïa ki riti dustur tynrai jong ka jaitbynriew. Baroh lang ki rangbah kur ba la ai jingkren ki la ban khia ba dei ban pynneh ïa ka District Council kum ka iktiar ban ïada ïa ki deiriti tynrai jong ka jaitbynriew salonsar.
Nalor kata, ka Dorbar Ki Waheh Kur ka la pynithuh ruh ïa uwei na ki rangbah kur, Bah Raphael Warjri, u ba la thoh ka kot shaphang ka riti kheiñkur kheiñkha Khasi ha ka ktien phareng, ha ka ba u la ai jingkren lyngkot ïa ka kot ba dang pyllait shen bad ba la pyllait paidbah biang da u Bah Khroo L Pariat ha Amlarem na ka bynta ki paidbah ka Ri Jaintia.
U Bah Raphael Warjri u la pyntip ruh ba la dep thoh ha ka ktien Khasi ha ka ba yn sa pyllait shen da ka INTACH, Meghalaya Chapter. Ha ba la kynthoh shaphang ka ba pyllait ïa ka kot Mei: Matrilineal Exogamous Institution tang da ki shynrang suda, khlem kynthup wat tang iwei ruh i longkmie, u bah Raphael Warjri u la kdew mardor ba ka la don ka jingïasyllok ban pyllait da kino kino ki longkmie, hynrei ka longkmie ka ba dei ka khliehduh jong ka INTACH ha jylla, ka Kong Madeline Tham ka la kren khia thew ba ka kyrkhu kyrdoh na la rympei la pyndep da ka longkmie ha ba la synñiang na ka bynta ban pynmih ïa ka kot bad u nongthoh ruh u la buh ha ka thup jong ka INTACH shwa ban pyllait paidbah.
Kane ka dei katkum ka dustur tynrai Khasi ba ka kmie ka kyrkhu kyrdoh ha la rympei bad ki longkñi ki kit ki bah ïa ka kam shabar na la rympei kum ki khun dap shynrang I Mei. Kumta ki khlieh rangbah jong ki Dorbar Dalariti jong ka thaiñ shatei lammihngi ba la lamkhmat da u Bah Pynïaid Sing Syiem, CEM KHADC, ki la ksan rngiew haba ki la synrop lang bad u Bah Prestone Tynsong, Symbud Myntri Rangbah na ka bynta ban pyllait ïa ka kot MEI, ki ba long kum ki longkñi ha ka jylli synshar ban ïada ïa ka riti dustur ha ka thaiñ bad ha jylla.
