KA JINGRWAI “THE LONESOME DEATH OF HATTIE CARROLL” (JINGÏAP BA SANGSOT JONG KA HATTIE CARROLL): KA JINGPYNWAN DUR ÏA KA JINGRWAI U BOB DYLAN HA NONGBAH SHILLONG : KYRSOIBOR PYRTUH

Ka 24 tarik Jymmang ka dei ka sngi kaba kyrpang ia ki riewieit jingrwai ka Nongbah Shillong bad khamtam eh kito kiba sngewtynnat ia ki jingrwai bad kiba ngeit ha ka saiñ pyrkhat jong u Bob Dylan. U Bob Dylan u dei u nongthaw poitri bad nongrwai ba paw nam ka Ri America bad man la ka snem la ju pynlong ia ka jingrakhe ia ka sngi kha jong u ha Nongbah Shillong. U Bah Lou Majaw, u wei na ki nongrwai phareng jong ka Ri Khasi, u ju pynlong ia ka  jingrakhe sngi kha bad u dei ma u uba pynim bad pynsawa ia ki jingrwai ba thiang jong u Bob Dylan la palat sanphew snem kyntih. Mynta ka snem kan dei ka lynkhuh snem kaba 53 ka jingleh burom ia u Bob Dylan ha Shillong bad ha kane ka sngi yn pynlong ia ka jingtyrko nia halor ka jingim bad jingnoh synñiang jong u Bah Lou Majaw ha ka rwai ka siaw. Hadien kata kan bud sa ka concert ban rakhe ia ka sngikha jong u Bob Dylan.

Ka Tem Ka Put Ha Nongbah Shillong:

Ka jingong ba ka Shillong ka dei ka Nongbah jong ka put ka tem, ka dei tang ka jingkren pynlait jinghaw. Ñiuma, ka Nongbah Shillong ka don la ka jong ka rynïeng bad ka dei riti kaba pynkha ia ka sur tem sur rwai kaba nylla. Kumjuh ruh ka tynrai put ka tyrnrai tem kiba la suhthied ha ki thaiñ bapher jong ka Jylla ki don la ka jong ka dur bad ka sur kaba kyrpang.

Ka Shillong kam duna ia ki riewdonsap, ki nongthoh bad nongthaw jingrwai. Ngi kitram shibun ia ki longshuwa bad ki riewshimet kiba la trei shitom ban tei bad pynneh ia ka dei riti jong ka put ka tem ha ka Ri Khasi bad ka Nongbah. Ym lah ruh ban len ba ki nongshong shnong jong ka nongbah Shillong lyngba ki por ki la pdiang ia kiwei ki sur jingrwai na Ri Sepngi bad Ri thor India. Naduh ki sur tem classical jong u Beethoven, u Mozart, ki jingrwai Rock n Roll, ki Country, ki jingrwai Metal bad haduh ki jingrwai rap.

Ha ka jingthoh shaphang ki nongrwai “Pop song” jong ka Nongbah Shillong, i Bah Martin Narayan Majaw i kynthoh, “ki Khasi ki don ka jinglong kaba phylla bad kaba kyrpang, hateng hateng ki don ki jingïaphnieng hapdeng jong ki halor ka rukom im, ka ïaid ka ïeng, ka shong ka sah, ka kolshor bad haduh ka rwai ka siaw bad ka tem ka put. Ha ka Ri ha kaba ki ksing ki dhah tynrai ki tied ki padiah bad ki sawa jam ha ki por ka shad ka kmen, ka leh niam tynrai bad ki rong biria tynrai, ki nongwei kiba wan jngoh ia kane ka Ri kin sngewphylla shikatdei ban ïohi ba ha kajuh ka por pat ki samla kynthei bad shynrang ki kyndeh bad ki mareh sha ki jaka bad ki lat ba don ka tem ka put bad ka rwai ka siaw ktien phareng da ki electric guitar, ki drum bad kiwei ba tem da ki samla trai ri…”

Ka Tynrai jong ka Jingrwai  “The Lonesome Death of Hattie Carroll” bad ka Jingpynwan dur bad pynwan sur ia ka ha Nongbah Shillong:

U Bob Dylan haba u thaw ia ka jingrwai  “The Lonesome Death of Hattie Carroll”, U ring mynsiem na kawei ka jingjia kaba la jia shisha bad kane ka jingrwai ka shat phalang ia ka jinglong runar jong ki phareng (dohlieh) kiba ban beiñ ia ki kynhun Jaitbynriew African American (dohïong) ha ka Ri America ha ki snem 1960. Kane ka jingrwai ka ïathuh ruh shaphang ka jingduk bad ka jinglah shillaing ka imlang sahlang. “U William Zanzinger u la pynïap ia ka Hattie Carroll  da kaba bom da u dieng thri ha ka jingkhawai jong ki riewdonburom kaba long ha kawei ka hotel ha ka shnong Baltimore…”Kine ki dei ki kyntien sdang jong kane ka jingrwai kaba u Bob Dylan u la thaw na ka bynta kawei ka nongtrei shakri kaba 51 snem ka rta bad ka kmie jong ki shiphew ki khun kaba la shah pynïap ha uwei u heh spah ha ka Emerson Hotel ha Baltimore.  

Ka jingpynïap ia ka Hattie Carrol (ka nongbylla) bad kiwei de kiba dei na ka jaitbynriew African American ka la jia ha ka por jong ka jingïakhih paidbah (Civil Rights Movement) ha Ri America. Ka Hattie Carroll ka dei ka nongtrei-nongbylla kaba trei shitom ban bsa bad pynbit pynbiang ia ki khun. Ha shnong baroh ki ieit ia ka bad ka long ka briew kaba jar jar. Ka Hattie Carroll ka la shah shoh dusmon bad shah pynïap ha ka por ba ka dang shakri ha ka jingkhawai jong ki riewdonburom dohlieh na ka shnong Maryland. Ha kata ka jingkhawai bad hadien ba ki la ïadih ïabam sngewbha, u Willaim Zanzinger u la bitar lep bad u la kynnoh kynta ia ka Hattie Carroll ba kam lah ban pynbiang ia ki jingbam jingdih ha ka por ba u kwah. U beiñ u khoh, u tim u tla bad tied ia ka da u dieng thri. Kane ka shakri ka la mynsaw jur bad khlad ha ka sngi kaba bud. Ka jingkhlad jong ka, ka la buh jingeh ia ki khun bad ka ïing baroh kawei. Ka Hattie Carroll, ka lah ban dei ka hynmen ne para kynthei jong no re jongno ne ka lah ban dei ka kmie jongno re jong no bad kaba shah pynïap dusmon ha ki heh spah bad ki riewdonburom jong kato ka juk.

Ka jingrwai “The Lonesome Death of Hattie Carroll” ka dei ka khana sangsot kaba pynkynmaw ia ka jingrunar bad jingbymman jong ki phareng jong ka Ri America kiba teh mraw bad kiba ban beiñ ia ki nongshong shnong kiba dei na ka kynhun jaitbynriew African American ha ki snem 1960. Ki kyntien ha katei ka jingrwai ki kynthoh jur pyrshah ia ka jinglong runar jong ki phareng bad ka jinglong bymman jong ka imlang sahlang kaba pynshlur ia ka jingleh shilliang bad jingthombor pyrshah ia ki jaitbynriew African American. Ka jingrwai ka ïathuh ruh ia ka jinglah shilliang ha ka imlang sahlang bad ka Hattie Carroll ka mihkhmat ia ki hajar bad phew hajar ngut  ki kynthei na ka Jaitbynriew African American kiba shah leh jubor bad shah pynïap dusmon ha ki kti jong ki heh paid phareng kiba leh meng.

Kane ka jingrwai “The Lonesome Death of Hattie Carrol”, kam shym la sah kut tang ha ki pud ki sam jong ka Ri America, pynban ka la pur bad sawa sha kylleng ki Ri jong ka Pyrthei bad ki nongrwai jong kane ka juk ki ju pyndonkam ia ka ban rwai pyrshah ia ka jinglong bymman bad jingrunar jong ka imlang sahlang bad ka synshar khadar. Ki nongrwai ka juk mynta ki ju shim kylliang ia ki jingmut kiba don ha kane ka jingrwai bad ki rwai ban kynthoh ia ka jingsniew bad jingmutlop jong ka sysnhar ka khadar bad ka imlang sahlang ha ki shnong bad ki Ri ba ki im. Ha ki ar tylli ki khep la pyndonkam ia kane ka jingrwai jong u Bob Dylan. Kawei ka dei ha ka snem 2006 ha kaba u Billy Bragg u ring dur bad ring sur na kane ka jingrwai bad pyndei ia ka halor ka jingim jong ka Rachel Corrie, ka nongshong shnong ka Ri America kaba shah tylliat ïap ha ka kali tylliat surok ha nongbah Gaza ha Ri Palestine ha ka por ba ka ïashim bynta ha ka jingïakhih paidbah ban pyrshah ia ka jingleh thombor ka Ri Israel ha ka snem 2003. Kum u Bob Dylan hi, u Billy Bragg ruh u la thep lut ia ki jingjia kiba la jia bad bsuh ha ki kyntien kiba don ha ki dkhot jong ka jingrwai ban pyni ia ka jinglong jong ka synshar khadar kaba leh thombor…”  Ha ka jingthoh jong Erika Lundhal ka la ong ba u Jonah Mantranga, u nongthaw jingrwai na ka Nongbah Massachusett u la shim kylliang na ka jingrwai “The Lonesome death of Hattie Carroll” bad pyndonkam ia kajuh ka buit thaw bad ki sur jingrwai jong u Bob Dylan ha ka por ba u thaw ia ka jingrwai kaba ïadei bad ka jingshah pynïap beiñ jong u samla Trayvon Martin. Ha kane ka jingrwai u Jonah Mantranga u la pynpaw ia ka jingïasyriem ka jinglong ka imlang sahlang, ka jinglah shilliang bad jingleh shilliang khmat ha ka por ka jingshah pynïap ka Hattie carroll bad u Trayvon Martin.

Katba ngi dang rakhe ia ka sngi kha jong u Bob Dylan, hato kam long mo kaba dei ban shim kylliang na ka jingrwai jong u shaphang ka Hattie Carroll bad pynïadei bad kiei kiei kiba jia ha ka Nongbah Shillong, naduh ka jingshah pynïap dusmon jong ki nongtrei-nongbylla sngi kiba lui lui bad haduh ki jingshah ban beiñ, ki jingeh kiba lai phew rukom jong kiba duk kiba rangli, ki riewkynthei bad kiwei de ki nongtrei nongbylla kiba im kyndoi jakpoh bad kiba bylla mynsngi bad bam mynmiet?

Dang shen lai ngut ki nongbylla sngi ki la shah bom pynmynsaw, katba uwei uba la 52 snem ka rta uba kyrteng u Arjun Ray u la khlad noh na ka jingshah bom ha ka shnong Mawroh ha Shillong. Uno ne kano ma ka riewieit jingrwai jong u Bob Dylan kiba lah ban thaw ka jingrwai sngew synei ne ka jingrwai ban kynthoh ia kane ka jingshah ba kordit jong ki nongbylla bad ka jingjia ba shyrkhei kiba jia ha ka Nongbah Shillong. Ban jin ba ki don ki riewieit Bob Dylan kiba shisha kin jin da la pruid shi laiñ ar laiñ kumne- “Ka Shillong ka dei ka nongbah ha kaba kiba bun ki nongbylla ki wad bylla jakpoh bad ban shem bha ha ka jingim. Ki trei shitom naduh dang mih ka sngi bad haduh ban da sep ban ïoh i bai bylla iba shi dana. Ha ka sngi ba u Arjun Ray u shah pynïap ka jingkyrmen ruh ka ïap lang. Ha ki kyndong kynshrot jong ka Nongbah, ki syrngiew ki paw bad ka mynsiem jong uba ïap ka pyrsad ban ïathuh ia ka apot sepngi ba u mad. Ka khana kaba u don ka dei ka khana jong ka jingshah rem bad jingshah thombor ha ki kti jong ki riewsniew. Ka  jingïap kaba sangsot jong u Arjun ka dei ka jingjia kaba ïathuh ia ka jingphlei snam, ka jingshah ban beiñ ki nongtrei nongbylla…ka dei ruh ka khana jong ka jingïaksaid ha ka jingim kaba kut ha ka apot sepngi.”

Ha kawei pat ka bynta, lah ruh ban shim kylliang bad pyndonkam ia ka jingrwai bad ka sur jingrwai jong ka jingrwai “The Lonesome Death of Hattie Carroll”, jong u Bob Dylan ban kynthoh bad ïathuh khana ia ki jingeh bad jingshah ñiewbeiñ ki nongdie madan khamtam eh ki kynthei kiba kamai jakpoh na kaba die jingdie ha madan bad rud lynti. Napdeng ki nongdie madan Trai Ri, 80% ki dei ki kynthei bad bun na ki ki dei ki kmie kiba kamai marwei ban bsa ia ki khun ki kti bad ki ruh ki thrang ban ai ha ki khun ka jingim kaba pura bad kaba bha. Kine ki kynthei nongdie madan man la ka sngi ki mad shibun ki jingeh bad ki jingshah ñiewbeiñ. Ki kyntien jingrwai kiba lah ban ïathuh ia ki jingeh jong ki ki long kumne-” Ha ki ranab lum jong ka Nongbah Shillong i shong i Kong Jai iba die waidong…Ka mynsiem i Kong Jai ka shlei da ka jingkyrmen haba i ïeng ban ïakhun ia ki hok jong ki nongdie madan. Im tieng im riej ban ïeng pyrshah ia ki bor kiba pjah bad ki bor kiba matlah. Phewse, ka jingïakhun jong i ka kut ha ka jingïap, samla bad tymmen ki shah rem bad ki ïap kum ki phlang ha ka jingkyrdem jong ki hati. La set kut ia ki shyntur jong i da ki bor kiba meng… Hynrei ka jingkynmaw ia i kan ym duh..Ka mynsiem jong i ka pyrsad ban ïathuh ia ka jingsdang jong ka jingïakhun kaba jlan. Ka khana shaphang ka jingim jong i kan ïai sawa ha ki lynti ki syngkien jong ka Nongbah Shillong… Ka jingïap ba sangsot kaba ap ia i Kong Jai ka dei ka khana kaba pynkynmaw ia ka jingjwat ka mynsiem ïakhun jong i, ka khana jong ka jingngeit ba skhem jong i ha ka hok bad ka jingshisha… Ha kaba kut pat ka sah hi tang ka miet kaba dum bad kaba kynjah…”

Ki jingrwai jong u Bob Dylan, kaba kynthup ia  ka “The Lonesome Death of Hattie Carroll”, ki shat phalang ia ka saiñ pyrkhat bad ka jingngeit jong u. Kan long lehse kaba bakla ia ngi ban sngewtynnat ia ki jingrwai bad ban ym pdiang pat ia ka saiñ pyrkhat jong u. Ban shu jied tang katto katne tylli ki jingrwai kiba ngi sngewshoh kam don jingmut. Kumba ka jingrwai ka don ia ka bor ban pynïatylli ia ki briew,  ban wanrah ki jingkylla bad ban pynkih ia ka dohnud briew ban ïakhun pyrshah ia ki kam thombor, ki jingrwai jong u Bob Dylan ruh ki don ia kajuh ka bor bad kane ka jingrwai “The Lonesome Death of Hattie Carroll” ka pynshlur bad pynlah ia ki briew ban ïeng pyrshah ia ka jingïashun, jingïa-isih bad jingïaumsnam para briew.