KA TAIEW KA JINGSHAH SHITOM U KHRIST: KA LYNTI JONG KA DIENGPHNA : KYRSOIBOR PYRTUH

“Lada uno uno ruh u mon ban wan nadien jong nga, ai ba un lenïalade, bad un rah ïa la ka diengphna…” Loukas 9:23.

Ka pyrem ka wan ryngkat bad ka taïew jong ka jingshah shitom u Khrist bad ka dei ka aïom jong ka jingim bathymmai bad jingkyrmen. Ha kane ka aïom, ki Khristan kylleng satlak ka pyrthei ki rakhe ïa ka jingshah shitom u Khrist bad puson ruh halor ki jinghikai bad ka jingshahshitom u Khrist na ka bynta ki khun bynriew. Ha pyrshah jong ka jingther bomb kaba khlem sangeh jong ka Ri Israel ïa ka Nongbah Gaza bad ka jingkhie rasong ki kynhun shitniam Hindu ha India, to ngin ïapuson halor ka lynti jong ka diengphna bad kiei ki jinghikai ba ngi ïoh na ka.

Halor ka jingther bomb ïa ka shnong Gaza, da ki million ngut ki nong Palestine ki la shem kordit bad ki la duh lut ïa ki jingdon jingem, ki kylla phetwir bad da ki phew hajar ngut ki la ïap. Kane ka dei ka jingpynïap dusmon ïa ki nongshong shnong ka shnong Gaza. Ha Ri India pat, ngi sakhi ïa ka jingkiew skong jong ki seng ne kynhun shitniam Hindu. Kumta ka long kaba kongsan ïa ngi ban bat skhem ïa ki jinghikai shaphang ka hok bad ka jingieid kaba u Jisu u la hikai ïa ngi. Bad ka lynti jong ka diengphna ka long ban ïengpyrshah ïa ka jingbymhok bad ka jingthombor da ka jingshemphang bad jingshlur.

Ka lynti jong ka diengphna kam dei ban pynïashun hapdeng kawei ka kynhun bad kawei pat lymne kawei niam pyrshah ïa kawei pat ka niam. Hynrei ka dei ka lynti ban wanrah ïa ka jingïaburom kylliang bad ka diengphna ka dei ban pun lynti hapdeng ki jaitbynriew bad ban pynlong ïa pyrthei kaba dap da ka jingsngewlem bad jingsuk. Ñiuma, ka jingthaw ïa ka aiñ Healing (Prevention of Evil) Practices Act 2024, ha ka jylla Assam, lehse kan buh ïa ka jingmane blei ki Khristan ha ka jingeh bakhraw. Kane ka aiñ ka khang pyrshah ïa kino ki kambah kiba suba ba ki dei ki jingleh myntoi ne jinglehbyrtong da ka jingthmu ban pynkyllaniam jubor ïa ki briew? Ngi dei ban tip ba ka niam Khristan kam hikai ïa ki briew ban leh byrtong, hynrei ki Balang Khristan man la ka sngi ki ïaksaid bad ïakhun halor ki jingeh ba ki briew ki ïakynduh ha ka jingim. La ka long ki jingpang jingshitom, ka jingduk, ka jingdukha bad kiwei. Ka Balang lane ki nongsharai Balang ki ïasaid bad duwai ryngkat bad ki briew kiba donkam ïa ki jingduwai bad jingkyrshan jong ka Balang. Ka jingduwai ka dei ka lynti jong ka diengphna bad ka jingduwai ka ai jingtngen, ka ai jingkyrmen bad ka ai jingpynkhiah ïa kiba pang, kiba shah ïehnohbeiñ, ki mraw bad kiba shah thombor. Hynrei mynta ki jingduwai bad ki jingïasaid lyngba ki jingduwai na ka bynta kiba shemlanot, lehse ki lah ban shah khang bad shah pynshitom da katei ka aiñ.

Wat la ka kynhun jong ki Khristan, ka Assam Christian Forum, ka la pynpaw ka jingpyrshah ïa katei ka Aiñ, hynrei ka jingbyrngem byrsit jong ki kynhun shitniam Hindu kiba byrngem ïa ki nongpynïaid skul Balang bad ka jingpyndik ïa kawei ka riewniam, ka la buh ïa ki nongtrei Balang ha ka jingsyier. Ka jingkthong bad jingbyrngem ïa ki skul Balang bad jingpyndik ïa ki nongtrei mission Balang ka long kum ka jingñiewpoh ïa ki Khristan. Ka jingpynshitom beiñ ïa ki Khristan bad ïa kiwei de ki ritpaid ha Assam bad kiwei ki Jylla, ka dei ban pynkhuslai bad pynduh thiah ïa ngi kiba shong ha ka Jylla Meghalaya. Hooid, ha  Meghalaya ym don ba pyndik ïa ki Khristan namarba ki bun paid, hynrei ka jingshah ñiew beiñ jong ki Khristan bad kiwei de ki ritpaid ha Assam bad shawei, ka dei ban ktah ïa ka mynsiem ïatiplem jong ngi kiba im ha Meghalaya. Kumta, kalynti jongka diengphna ka long ban ïakit ïabah lang ïa ka jingshitom bad kyrshan lem ïa kiwei kiba don hapdeng ki jingjynjar..

Watla ka tynrai long jaitbynriew jongngi ki Khasi ka jngai bad ïapher bak lybak na kiwei pat, hynrei da ka jingshemphang bad ka jingkut jingmut jong ki riewstad bad ki dkhot jong ka Constituent Assembly ki la seng ïa ka Ri India baïar ha ka nongrim jong ka hok, ka jinglaitluid bad ka jingïalong mar ryngkat. Ka Riti Synshar ka ïada ïa ki hok jong ki nongshong shnong, khamtam eh jong ki rit paid bad ka pynlah ruh ïa uwei pa uwei ne kawei pa kawei ban imlaitluid hapoh ka Ri, khlem da ñiew tang ïa ka niam, ïa ka rongsnieh doh, ïa ka jinglong kynthei ne shynrang bad kumta ter ter. Hooid, ha ka por ba la thaw ïa ka Riti Synshar ki la don ruh ki lynti kiba dum ba ki nongthaw ki la dei ban ïaid lyngba bad ki la lah ban ai ha ki nongshong shnong ka Ri India ïa ka jinglaitluid, ka jinglong mar ryngkat bad ka hok. Kumta ma ngi ki long mynta ngi dei ban ïakhun na ka bynta ban pynneh ïa ka Riti Synshar bad ban pynïohbiang ha ki briew ïa kita ki hok. Kane ka dei ka lynti jong ka diengphna.

Ka jingïatai halor ka Citizenship Amendment Act (CAA) ka long kaba jwat bad kiba bun ki kynhun jaitbynriew bad ki seng ki la pynpaw ïa ka jingsngewdiaw bad jingpyrshah jong ki ïa kane ka Aiñ. Kumta ka long kaba kongsan ban sngewthuh bad pdiang ïa ka jingartatien bad jingsheptieng jong ki kynhun kiba shem ba kane ka Aiñ ka pynkheiñ ïa ka hok longbriew manbriew bad ka ktah ïa ki rit paid trai ri (Indigenous people) bad ki Muslim.

Haba phai pat sha ka thaiñ lam mihngi jong ka Ri India, ka Aiñ CAA ka nang sohkyrdot shuh shuh bad ka buh jingma ïa ki jaitbynriew trai ri kiba don ha kane ka thaiñ. Ym lah ban kheiñdew thala ïa ka jingma kaba ap ïa ki jaitbynriewtrai ri bad ki rit paid lada pyntreikam pura ïa kane ka aiñ. Nalorkata, ka CAA ka long kaba lah shilliang namarba kam kynthup ïa ki jaitbynriew trai ri kiba don ha Bangladesh, kum ki Khasi bad Garo. Ym lah ban len ba ki don napdeng ki Garo bad ki Khasi ha Bangladesh kiba dang bat ïa ka niamtynrai (kaba mut kim dei ki Khristan lymne ki Hindu). Kine ki lah ban mad ïa ka jingshah pynshitom beiñ ha ka Ri Muslim ha Bangladesh bad kin shem jingeh ban ïoh jaka rieh ne ban ïoh long nongshong shnong ha Ri India, ka Ri kaba ki kur jongki ki don namarba kim dei ki Khristan ne ki Hindu. Ka CAA ka long kaba lah shilliang namar ka khanglad ïa ki Khasi ne Garo ban phetrieh sha India.

Nangta, ka CAA ka long pyrshah ïa ka hok longbriew manbriew bad ka lah shilliang, khamtam ha kaba ïadei bad ki jaitbynriew Kuki-ZO bad ki Rohingya. Ka CAA ka khanglad ïa ki kynhun kiba shah lehbeiñ tam kiba dei ban ïoh ïa ka jingïada bad jingïarap. Kumba long ki Rohingya, ki jaitbynriew Kuki-Zo ruh ki mad ïa ka jingshah ban beiñ bad jingshah thombor ha ki bor shipai ka Ri Myanmar bad ki kylla phetwir. Kumta ki dei hok ban ïoh ïa ka jingïarap bad jingïada. Phewse, ka CAA ka khanglad ïa ki namar kam shym kynthup ïa ki nongshong shnong kiba phetwir na ka Ri Myanmar. Ka jingkhanglad bad jingkyntait ïa ki phetwir kiba luilui kiba phetrieh na ka jingshah thombor ka long ka jingpynkheiñ ïa ka hok longbriew bad kam ïadei satia bad ki jinghikai jong ka lynti jong ka diengphna.

Ka long kaba dei ban dawa jur ban pyndamnoh ïa ka CAA namarba ka long kaba lah shilliang bad ka pynkheiñ ïa ka hok longbriew manbriew. Lah ban thaw da kiwei pat ki aiñ kiba lah ban pynbeit bad ïarap ïa ki phetwir, khlem da ñiewtang ïa ki niam ne tynrai long jaitbynriew jong ki lymne ïa ka Ri kaba ki wan. Ki Aiñ kiba la thaw da ka jingsngewlem bad jingïatip lem ïa ki para briew kiba shem jynjar, kum ki phetwir bad kiwei, ki long kiba ïadei dur bad ka lynti jong ka diengphna, ka lynti kaba hikai ïa ngi shaphang ka jingieid, ka jingïatiplem bad ka jingkordor jong ka jingim briew.

Hapoh la ka jong ka jylla, ka don mynta ka jingkynnoh ne jingkynthoh ba ka seng Voice of the People Party (VPP) ka pyndonkam palat pud ïa ka Bible na ka bynta ka jingmyntoi ki kam saiñ pyrthei. Hooid, ka buh ïa ka imlang sahlang, ka jingïatreikam bad ka synshar khadar ha ka jingma lada don kiba shim kabu ne pyndonkambakla ïa ka niam ne ki kot niam na ka bynta ban myntoi ki kam khaïi ne kam synshar jong ki ne wat ban pynïaid ïa ka jingimbriew. Ka long ruh ka jingpynjem daw ne jingpynhiar dor bad ka jingleh thala ïa ki jinghikai bakordor jong ki kot Bakhuid lada don kiba pyndonkam bakla.  Hynrei lyngba ki por ki nongsynshar lehdonbor ki la ju pyndonkam bakla ïa ki Kot Bakhuid ban pynksan ïa ki kam runar ne jingsynshar thombor jong ki. Ha kawei pat ka liang, ka lynti jong ka diengphna ka ïai pynkynmaw ïa ngi ba u Jisu u ïeng ryngkat bad u ïakhun na ka bynta kiba shah kyntait bad kiba shah ban beiñ. U ïasaid ban pynïoh bad pynurlong ïa ka hok bad jingshisha.

Ban wanrah ïa ka synshar khadar kaba khuid, ka mut ba ngi long la kloi ban pynrem bad ban pynduh jait ïa ka saiñpyrkhat kaba pynkha ïa ka jingïasih bad jingïashun para briew, bad ngi dei ban sdang na ka kyrpong ïing la jong. Kane ka mut ruh ban ïeng na ka bynta kiba tlot bor bad ki rit paid bad ban thaw ïa ki aiñ ne ki policy ki ban kyntiew ym tang ïa la ka jong ka jaitbynriew, hynrei na ka bynta ban ïabit ïabiang lang baroh. Da kaba ngi leh kumne ka mut ba ngi ñiewkor bad bud shisha ïa ka lynti jong ka diengphna bad ngi lah ban thaw ïa ka imlang sahlang kaba shngaiñ bad kaba dap da ka jingkyrmen.

Khatduh eh, ka lynti jong ka diengphna ka kren aïu ïangi mynta? Ha ki kyntien jong u Stanley J Samartha, “Ka Diengphna ka ïeng ha ka khep ba ka niam jong ka politic bad ka politic jong ka niam ki ïashem lang ban ïasylla pyrshah ïa uwei u briew, uba ïeng na ka bynta ka hok bad jingshisha. Ha ka jylli jong ka bamsap (ka lehbor, ka hangamei, ka thombor, ka mynsiem isih, jingle shilliang khmat) bad ka khwan myntoi shimet, u ne ka briew kiba hok ki lah ban shah pynshoi bad lada u ne ka, ki ïaineh ha ka jinglonghok bad jinglongkhuid, ki lah ban shah pynshitom bad shah pynïap. Uno uno ne kano kano kiba nud ban ïeng pyrshah ïa ki bor kiba thombor bad kiba nud ban sei madan ïa ki jaboh jabaiñ bad ka jingrunar jong kita kiba shong ha ka bor synshar, ka jingim jong ki ka kutnoh bad ki shah pynïap halor ka diengphna. Ka jingïap u Jisu halor ka diengphna ka dei ka jingshah shitom jong ka met, ka jinglen lade na ka bynta kiwei pat bad ruh ka dei ka jingpyndem jong u Trai Jisu ha ka mon jong u Blei.”