KA ILP BAD KA NLP : ALLAN LYNDEM, SHIPPING & LOGISTICS CONSULTANT


Kumba baroh ngi ia tip ba ka ‘Inner Line Permit (ILP)’ kam dei kaba shu mih bluit kat kum ka mon jong kano kano ka sorkar, hynrei la pyntrei kam ia ka ILP da ka Sorkar British lyngba ka jingpynkupbor da ka aiñ kaba tip kum ka – Bengal Eastern Frontier Regulation of 1873. Ki British ha kita ka por (kiba synshar halor ki jaka thor jong ka Assam bad ki kjat lum kiba don ha ki jaka khappud jong ki ‘tribal’ Abor – mynta ha Arunachal Pradesh), ki pynbeit pynbiang ba ka ILP kan trei kam ha ki jaka tribal jong ki Abor ne ki Meyong bad kiwei ki ‘ethnic tribes’ (non-British Area). Te kumta, ki  British lane kiwei ki jaidbynriew  ba shong ha “British Areas’ kim lah ban leit kiew sha ri lum jong ki Abor khlem ka ‘permission’ na ki Long-heh ki Long-san jong ki Abor. Ki nongsynshar British kiba ju pyndonkam ia ka buit synshar ‘divide & rule policy’ (kumba ki lah ‘divide’ ia ka Jaidbynriew jong ngi), ki pynsngew bad ki kheiñ ia uta hi u ‘inner line’ kum u ‘outer line’.

Ha kaba ia dei bad ka jingdawa ILP mynta ha ri jong ngi, ym lah khlem da kynmaw ia kato jing-ong – “Ba ngi dei ban im bad ka mynnor khnang ban long nongjop ha ka lawei”. Bad haba phai sha ka ILP kaba dei ka bynta pyntreikam hapoh ka Bengal Eastern Frontier Regulation of 1873, ngi hap ban phai ruh sha kine ki AR TYLLI ki phang –

(i) Ka phang ba Nyngkong : Ha ka snem 1890 ka British Parliament ka la passed ia ka FOREIGN JURISDICTION ACT, 1890. Kat kum katei ka ACT, la pynmih ia ka “Indian (Foreign Jurisdiction) Order in Council, 1902”. Ha ka jingiadei bad ki “Indian States”(kaba mut bad kynthup ruh ia ki 25 tylli ki Hima Khasi), katei ka ORDER IN COUNCIL, 1902 ka long kaba donkam shibun eh, namar ia ki aiñ kiba pyntreikam ha “British India” ym lah ban pyntrei kam beit-beit ia ki ha ki “Indian States” lymda pyndonkam lyngba ka bor ba la pynkup da katei ka ORDER IN COUNCIL, 1902.

(ii) Ka phang kaba Ar : Naduh ki por ba synshar ki British (17th Century) haduh ka sngi shuwa ka Republic Day 1950 ka jingsynshar ia ka dew-met India ka kynthup ia ki lai tylli ki thup ba la bynta kumne –

1. Ka “British Area” (Ki 33 tylli ki jaka ha Ri Hynniewtrep ruh ki hap hapoh kane ka thup)

2. Ki “Indian States” (Ki 25 tylli ki Khasi States jong ka Ri Hynniewtrep  ruh ki   hap ha kane ka thup bad ki long ruh ki dkhot jong ka “Indian Princes’ Chamber)

3. Ki Tribal Areas.

Watla la pynhiar kyrdan ia ka jaidbynriew jong ngi na ka kyrdan ‘State’ (1st Schedule ) sha ka kyrdan ‘Tribal Area’ (6th Schedule), hynrei ngi long kiba iaineh ban wad ki lad, ban ia leh, ban ia kyan na bynta ban kyntiew ia la ka Ri. Teng-teng ngi kum btuit, teng-teng ngi ioh jingjop.  Ngi sngewthuh ba ka jingdawa ia ka ILP ka la sawa jam bad poi sha ki skhor jong ki Bor synshar ka Sorkar India ha Delhi. Te hadien lada ka Sorkar India ka rai ban pynjari ia ka ILP ha ka Ri Hynniewtrep bad nangta ka Sorkar Jylla ruh kan ioh ban pyntreikam ia kata ILP, te ha kata ka por lehse ka lah ban mih ar tylli ki BYNTA kiba kongsan kiba ki briew kin kwah ban tip lane kin sa dang tip shuh shuh ha kata por. Kita ki AR TYLLI ki BYNTA ki long kumne harum :

Bynta kaba nyngkong : Ha kata ka por  ba ka Sorkar India kan pynjari ia ka ILP ha ka Ri jong ngi, sngewkwah tip kan long ha kano ka dur – La yn pynjari lane pyntreikam ia ka ILP ha baroh ki jaka jong ka Bri u Hynniewtrep ? ne la kan treikam ha ka Bri u Hynniewtrep lait noh kito ki 33 tylli ki jaka jong ka Bri u Hynniewtrep kiba hap hapoh ka British Area ? 

Bynta kaba Ar :  La sngewthuh ba lada ka Sorkar India kan pyntreikam ia ka ILP kaba la ia dawa baroh shikatta, kata ka ILP kan long ka atiar ban teh-lakam ia ki BAR-RI ban leit ban wan, ban trei ban ktah, ban wan khaii pateng ha ka ri jong ngi. Lehse kan kham biang shuh shuh ban don shuh shuh sa kawei ka jingdawa ia ka sorkar ba kan pyntrei kam noh ia ka NLP ruh khnang ban lah ban pynioh ki lad ki lynti (facilities) ia ki TRAI-RI ban kyntiew shaphrang ha ki bun ki liang – ia ka rep ka riang (agriculture), ki kam pynmih ki mar ki mata (manufacturing), ki kam ba pyndon kam ia la ka sap (skill/talent) bad ban ia khaii-pateng (trade & commerce) ia kitei baroh ym tang ha ri la jong, hynrei shabar ka jylla bad ruh shabar ri India. Ki seng ba ialam khmat ha ka jingdawa pyntreikam ia ka ILP lehse lada ki dawa sa ia ka NLP ha jylla jong ngi shuwa ban ioh ILP ruh kan biang shibun.

Shaphang ka NLP (National Logistics Policy) ka long ka bynta kaba kham ïar. Shuwa ban pynkut bad shuwa ban sngewthuh ia ka NLP, kan biang ruh ban ioh jingshemphang ia kane kawei, kumne harum – 

Ha ri India jong ngi, kumba 10 percent ki dei kiba trei kam ha ki office sorkar, kumba 24 percent kiba trei kam ha ki office jong ki kharkhana ne company jong ki riewshimet lane ka kynhun ki riewshimet (‘large & organized firms’ in private sector) bad kumba 66% kidei kiba trei la ki kam la jong – (sole/small/medium business proprietorship / entrepreneurship) – kum nongrep, ki nong-khaii, ki misteri, ki contractor, ki service providers, ki skilled workers, semi-skilled workers, ki artistes (nongrwai, nongput, nongshna bad ak phlim), kiba thain jain (eri silk weavers), bad kito kiba pyndonkam ia ka sap la-jong kaba u Blei u la ai, bad kiwei kiwei ruh ki ba ym lah jer lut hangne). Kitei ki 10 percent bad 24 percent ki dei kiba siew ‘income tax’ na ka kamai ba ki ioh (salary) bad kitei ki 66 percent ki dei kiba siew income tax na ka kamai ne jingiohnong na ki kam khaii pateng ne jingpynmih mar jong ki (income from business profession). 

Ka India  mynta ka long kawei na ki Ri ha pyrthei kaba stet bha ha ka roi ka par namar ka jingpyntreikam ia kiba bun ki kam pynroi ne kita ki economic developmental program/policy, khamtam ka National Logistics Policy (NLP) kaba ia dei bad ki lad khaii-pateng lyngba ki surok, ki kad bad lynti duriaw bad ki wahbah, ki kudam buh mar kiba paka, ki jingpynbiang ki kot ki sla – kata kaba ki ong ka “road-rail-seaports-waterways-warehousing connectivity and documentary inter-face” kaba lah ban pyntrei kam ha kano kano ka Jylla bad ha ri India ruh kumjuh. 

Ka ‘Logistics’ lane ka jingbiang ki lynti ki syngkien, ki kad khaii bad kiwei ki lad ki lynti ban pynpoi ia ki mar ki mata ha ka khaii-pateng kadei kawei na ki bynta kaba kongsan eh ha ki kam khaii-pateng bad ki kam rep kam riang. Ar tylli na ki jingdonkam ba kongsan ki dei ka bor ding bad ki ka jingdon ki lad ki lynti –  kum ki surok, ki kad, ki lynti duriaw bad wahbah kiba biang (ka power bad ka logistics). Ka jingdon ia ki ‘logistics infrastructures’ kiba biang ka la pynlong ia ki 5 tylli ki states – Maharashtra, Gujarat, UP, Tamil Nadu bad Karnataka ban don ha ka kyrdan kum ki jylla kiba la roi bad iaid shakhmat ne kita ki ‘developed state’ bad ki dei ki state kiba kham duna ki briew kiba ap-khrong na ki government scheme namar bun na ki, ki dap ki biang. Balei ka long kumta ?  namar (kumba yn shu ai nuksa) ba kitei kiba 66 percent (ba la pyn-i haneng) ki ioh ban pyndonkam ia ki ‘infra-facilities’ ne ki lad ki kabu (ym dei ki piece-meal schemes) kiba ka NLP ka pynbiang. Ka NLP nalor ba ka dei ia baroh, ka dei ruh shibun eh ka policy na bynta kito ki 66 percent kiba long ki budlum ka ioh ka kot (‘economic backbone’) jong kano kano ka Jaidbynriew ne ia kano kano ka Jylla bad ia ka ri India. 

Lada ia phai kum ka nuksa ha ka jylla jong ngi- ia kito kiba thain jain (weavers) lane rep sohtrun ha ki thain Umden (14-20 Kms na Nongpoh) ka shim por ia ki ban ioh kali ban kit ia la ki mar ki mata bad lada ki ioh kali ban kit ruh ym lah ban ong katno por kan shim haduh ban da poi ha National Highway (GS Road) namar ka jinglong ‘condition’ jong kito ki surok kali ha ki thain Umden. Kumba long mynta ym da don jingtip la ka sorkar Jylla ka lah don ne em kita ki ‘fast tract projects’ la kumno kumno ban shna ia ki District Highways, ki State Highways, ki Warehouses bad kiwei kiwei (kiba dei shi bynta jong ka NLP) ki ban long ki jingmyntoi lyngba kata ka National Logistics Policy kaba ka Sorkar India ka lah sdang pyntrei kam naduh ka 17.09.2022.