KENNETH NONGSIEJ
Ka Jylla Meghalaya ka pawnam na ka bynta ka imlang sahlang kaba kheiñ kor ïa ki kynthei bad kaba bat ïa ka riti dustur ban ñiew ïa ki khun kynthei kum ka jingkyrkhu ïa ka iing ka sem. Hynrei ka jylla ka ïakynduh ïa ka jingïapher jingmut wat hapdeng kane ka jinglong jingman ha ka imlang sahlang, namar ki kam leh be-ijot ïa ki khynnah kynthei (hapoh 18 snem) ki la nang kiew katba nang mih ki sngi (Katkum ka jingkheiñ jong ki Pulit ka Meghalaya halor ki mukotduma POCSO Act, ka jingkheiñ ka kiew na ka 118 ha u snem 2015 sha ka 371 ha u snem 2015). 2022). Watla ka jingjia jong ki kam runar pyrshah ïa ki khynnah kynthei ka la nang kiew, hynrei ki don ki jingjia kiba la ïa mynjur lang hynrei ki ïa pyrshah bad ka aiñ. Kane ka jingïapher jingmut ka pynlong ïa ka jingbishar bniah ïa ka aiñ, ki rukom treikam ha ka imlang sahlang, bad ka jingtreikam jong ki ha kaba pynbeit ïa ki jingïadei ba la mynjur lang ha ka jylla.
Ka jingieit jong ki khynnah samla ha ka jingïaleh pyrshah bad ka aiñ: Ka aiñ Protection of Children from Sexual Offences (POCSO) Act, 2012 ka dei aiñ ban ïada ïa ki khynnah na ki kam leh be-ijot. Hynrei ban pyntreikam ïa kane ka aiñ ka ïakynduh ïa ki jingeh kiba kyrpang ha kylleng ki jylla jong ka ri India, kynthup ïa ka jylla Meghalaya, ha kaba ki rukom imlang sahlang ki lah ban ïatyngkhuh bad ki kyndon jong ka.
Ka jingieit jong ki samla ka long kaba ju jia ha ka jylla, kaba la pynlong da ka jingsngew bad jingmynjur lang. Kaba sngewsih ka long ba kine ki jingïadei teng teng ki wanrah ïa ka jingiashongkurim jong ki samla, kaba pynjynjar shuh shuh ïa ki mat. Ka jingshongkha khynnah ka jylla ka long 7.9%, kaba kham heh ban ïa ka jingkheiñ kyllum jong ka ri baroh kawei kaba long 6.8%. Kawei na ki daw kaba pynlong ïa ki samla ban shongkha ka long na ka jingsngew bym don jingieid ha ïing bad ym don jinghikai shaphang ka jingsngewthuh shaphang ka jingshongkha.
Ka jingpyntreikam ïa ka Aiñ ha kum kane ka jinglong ka kylla long kaba eh khamtam. Ha kawei ka liang, donkam ban ïada ïa ki khynnah rit na ka jingshah leh beiñ bad shah leh be-ijot. Ha kawei pat ka liang, ka don ka jingshisha jong ki jingïadei kiba ïa mynjur lang hapdeng ki samla ba ka aiñ mynta kam pynïapher na ki kam leh be-ijot. Kane ka la pynlong ban mudui ïa ki mukotduma kiba lah ban shim ba ki long kiba la ïa mynjur lang, khamtam ha kaba ïadei bad ka jingïadei hapdeng ki samla shynrang bad kynthei (kiba dang 16 haduh 17 snem), kumta ka la pynmih ïa ki jingkylli shaphang ka jinglong ryntih hapdeng ka jingïada ïa ki khynnah bad ka jingburom ïa ki jingïadei shimet.
Watla ka aiñ ka batai ïa ki “khynnah” kum ki briew kiba hapoh ka rta kaba khatphra snem, hynrei ki la don ki khep ba ka Meghalaya High Court ka la bishar ïa ki jingshongkha kiba ïa mynjur lang kiba don hapoh ka rta 16 haduh 17 snem ka rta.
Ha ki mukotduma kum ka Kwantar Khongsit vs State of Meghalaya 2022 SCC OnLine Megh 393, ha kaba ka Meghalaya High Court ka la weng noh ïa ka pynngat kyndon hapoh ka aiñ POCSO pyrshah ïa u briew uba la shah kynnoh ba u la ïathiah shongkha da ka jingïamynjur lang bad ka tnga jong u kaba dang rit ka rta. Kine ki arngut ki la don ha ka jingïadei naduh u snem 2018 bad ki la sdang ban ïa shongkha ha u snem 2019 da ka jingmynjur jong ka iing ka sem jong ki. Kane ka khynnah ka dang don 16 snem ha katei ka por, bad ynda ka la pun khun, ki nongtrei ka koit ka khiah ki la ujor sha ki Pulit namar ka jinglong khynnah rit jong ka. Ka rai jong ka ïingbishar ban pynduh noh ïa ki jingshah kynnoh ka pynpaw ïa ka jingïakren kaba dang ïaid shakhmat shaphang ka jinglong jong ka aiñ POCSO ha kaba ïadei bad ka rta ban mynjur.
Nalor kata, ka Meghalaya High Court, ha kawei na ki rai jong ka (John Franklin Shylla vs State of Meghalaya, 2023 SCC OnLine Megh 303), ka la ithuh ïa ka jingmynjur jong ka jingïadei shongkha shongman jong ka khynnah samla. Ha ka jingbishar ka la ong ba haba peit ïa ka jingroi ha ka met bad ka jingmut jingpyrkhat jong ka khynnah samla kaba dang 16 snem ka rta ka lah ban shim ïa ka rai kaba sngewthuh ha kaba ïadei bad ka jingbha jingmiat jong ka kaba ïadei bad ka jingshongkha.
Na kine ki jingbishar, ka paw shai ba ka tnad bishar ka don ka bynta kaba kongsan ha kaba batai ïa ki aiñ hapoh ka jingsngewthuh ïa ki jingeh ha ka imlang sahlang bad ki jinglong jong ka kolshor ryngkat bad ki jingpyrkhat bad ki jingdonkam ban pynïadei ïa ka rukom ban ïada ïa ki khynnah na ki kam runar bad pyrkhat ruh ïa ka jingieid samla.
Ka jingeh ha ka jingbishar: Ka jingthaw ïa ki iingbishar ba kyrpang, katkum ki kyndon jong ka aiñ POCSO, ka la long ka sienjam ban pynthikna ïa ka jingbishar kaba kloi bad ka jingbishar hok kaba kloi ïa ki nongshah leh beiñ ha ka liang ka jingshongkha. Watla katta ruh, ka jingbun palat ki mukotduma kiba dang sahteng ka pynksan ïa ka jingsahdien kaba khanglad ïa ka hok. Ha u snem 2022, ki don haduh 1809 tylli ki mukotduma ban bishar katkum kane ka aiñ, ha kaba 1692 tylli ki dang sahteng naduh u snem 2014 haduh u snem 2022; ka rukom bishar ka don hapoh ka jingpynbor kaba jur ban pynthikna ïa ka hok bad ka jingpynbeit ïa ki mukotduma ha ka por kaba biang. Mynta, ka jylla kan donkam 21 snem ban pyndep ïa ki jingbishar ba dang ap (katkum ka kaiphod ka kot khubor Highland Post). Kane ka jingpynslem ka long shibynta namar ka jingbym biang ki ïingbishar ba kyrpang tang 11 tylli ha ka jylla baroh kawei, bad tang ar tylli ha nongbah Shillong, East Khasi Hills District. Kane ka pyni ïa ka jingdonkam kaba jur ïa ki rukom treikam aiñ kiba kham sted bad ki lad ki lynti ban pynsted ïa ka jingbishar hok.
Ka Lynti Shakhmat: Ki ki kam leh be-ijot ha ka jylla ki lah nang kiew bad ka long kaba sngew shyrkhei ban ïohi ïa ki samla ba ki pynleit jingmut ha ka jingshongkha bad ki paralok jong ki khlem da tip ïa ka jingktah jong kine ki jingïadei kiba ktah ïa ka koit ka khiah bad ka kam jong ki. Ka jingbym tip jong ki samla shaphang ka rta ban mynjur ka don ka jingktah ha ka liang ka aiñ bad ki paralok shynrang ki hap ban ïakynduh ïa ka jingshah pynngat katkum ka aiñ. Ka lad ban pynduh jait ïa kane ka jingsniew ha ka imlang sahlang ka long tang ban sdang ban ai jinghikai shaphang ka jingshongkha hapoh ka iing ka sem bad ha ki skul ban hikai ïa ki khynnah.
Ki prokram pynphriang ha ka imlang sahlang lyngba ki jingïadei bapher bapher, kum ki social media bad ki kynhun jong ki kynthei, ka jinghikai shaphang ka jingshongkha kum shi bynta jong ka jinghikai bad ka sobjek ba kyrpang halor ka Aiñ Protection of Children from Sexual Offences (POCSO) ha ki jaka pule. Ki tnad tynrai ki bat ïa ka bor ban pynneh ïa ka jingbha jingmiat bad ban pynbeit ïa ki jingïaleh ha ka imlang sahlang. Ka sorkar jylla ka dei ban ïatreilang bad kine ki jaka treikam ha kaba pyntreikam ïa ki skhim ne ki prokram namar kine ki jaka treikam ki lah ban long kiba kongsan ha kaba hikai ïa ki samla ban shim ïa ki sienjam kiba dei. Ka donkam ban pyrkhat bha ïa ki jingshisha ha ka imlang sahlang, ki kyndon jong ka kolshor, bad ka jingtreikam jong ka aiñ ban weng ïa ki jingeh jong ka aiñ POCSO ha ka jylla. Ka long kaba donkam ban ïada ïa ki khynnah katba dang ithuh ïa ki jingeh jong ka jingieit jong ki samla.
