LA NANG SKUIÑ HI THUIT KA LYER MP : B. M. LANONG

Kum u briew ubym don shuh ïa mynta, ha kano-kano ka Seng Saiñ Pyrthei, hadien ba ki nongïalam bathymmai ka UDP, ki khlem khot shuh ïa nga bad ïa ki katto-katne ki paralok barim, kynthei bad shynrang jong ka Seng UDP, sha ka jingïalang kut snem, General Council kaba la dep dang shen, ngi la long kiba laitluid ban kren bad ban kyrshan kat ïa uba ngi sngew mon.

Sngew synei ha kawei ka liang ba ki ‘draibar’ bathymmai ka UDP, kin sa ïohi hi ïa kaei kaban sa jia ïa u bapli u kyrtong uba thymmai kham palat ban ïa ki, shano un poi, khamtam lei ba la nang pynskhem shuh da i Bah Paul Lyngdoh, ba u Bah Robert June Kharjahrin jong ki, u dei u ‘Kulai lam byr-iong’ (dark horse), uba lah ban pynkyndit ïa kito kiba kheiñ kai, ba u lah ban jop ei ‘jamuroiñ ‘ (khlem poi pyrkhat).

Hynrei ka jingmut jong ka ktien ‘jamuroiñ’ khamtam ka  ‘dark horse’, ka mut ba u lah ban jop ei, lane u lah ruh ban ‘sah ei shadien’.

Katba ki 6 ngut ki ‘kandi-date’ bapli kiba ïakhun, ki ïai shitrhem ha ka jingkyrmen bad jing ‘Nerbos’ ruh (jingsyier) tip, kan long kumno-yn poi shano, ki 15 lak ngut ki nongjied te imat ki la kham shai mynta, ba imat ki 3 ngut shakhmat, kin long hi i Kong Ampareen Lyngdoh (NPP)- (da kata burom shuwa ïa i longkmie marwei), Bah Vincent Pala (Congress) bad Dr. Ricky Syngkon (VPP). Ki 3 ngut imat kiban hap ïaksaid, kin long hapdeng u Bah Robert June Kharjahrin (UDP), Dr. Lakhon Kma (IND) bad u Bah Peter Shallam, (IND).

Ka itynnat bha ka kynhun ki ‘Kandi-date’ mynta ka kynti, namar ar ngut kiba la kdew shakhmat ki dei kiba la jop bad long MP bad MLA imat mar-mar 4-4 sien. Katba kine ki 4 ngut kiba shadien, 2 ki doctor kot bad 2 ki plidar ïasaid aiñ, ki dei ki ban dang ïamad thymmai, ban kynjoh syndon ïa u Bnai (MP) sha Lok Sabha, haba tang ïa ki shuki Sordar, Rangbah shnong ha District Council ruh kim pat ju ïohmad.

Imat ha kane ka madan ïasaid ‘thma-ktien’ ruh, kitei ar ngut shakhmat, i Kong, i Bah bad uwei  pat u bathymmai na ka thup ki 4 ngut, u Dr. Ricky Synkon ka kynhun ‘PRAH’, kin ïaknieh ban long Nyngkong, Ba-ar, Balai. Kiwei pat ki 3 ngut, Dr. Lakhon Kma bad 2 ngut ki nongïasaid Aiñ, u Bah Robert June Kharjahrin bad Bah Peter Shallam, imat kin ïaknieh hi parama ki ïa ka thup Basaw, Basan bad Bakhatduh, katkum ki khubor na ki sawlyer, kumjuh ruh na ki khubor ‘khlieng-tyngab’.

Ka Seng BJP Pat?

Kane ka Seng BJP kaba don 2 ngut ki MLA ha kane ka Shillong Parliamentary Constituency, kam shym pynïeng ‘kandidate’ mynta, bad ym tip shano kitei ki MLA, Bah A.L.Hek bad Bah Shanbor Shullai ki bthah ïa ki paid jong ki, hynrei ki ïatrei bad ïalong Minister lang ha ka Sorkar u Chief Minster Conrad Sangma jong ka Seng NPP, ha kaba ka seng UDP ruh ka don lang hi, nalor kiwei pat. U Bah Charles Pyngrope MLA ka AITC (Trinamul) ruh ula pynbna ban kyrshan ïa ka kynhun NPP.

Ki Aiñ CAA, UCC Ka BJP

Ha kine ki sngi, kat shaba ïohsngew, ha ki jingïalang paidbah, baroh-baroh ki seng ki ban bad tied bha ïa kita ki aiñ UCC (Uniform Civil Code) ka CAA (Citizenship Amendment Act) bad kum kine, ïa kiba ka seng BJP u Modi ka pynlong aiñ ha ri India.

Nalor kitei, bun kiba la ther ïa ka Seng NPP ba ka kyrshan bad ïatrei lang bad ka BJP u Modi Prime Minister.

Ki nongïalam UDP, ba la rim bad kiwei ruh jong kitei ki por, ki tip bha ba wat ka APHLC barim jong u B.B. Lyngdoh, S.D.D Nichols Roy bad kiwei ki rangbah jong kitei ki snem, ki ïatrei lang bad ka Congress ka Indira Gandhi ha kitei ki snem, ym ba ki leit pynïasoh ïalade, hynrei kum ka sorkar jylla hapoh ka ri India, ki dei ban ïatrei lang bad ka sorkar kmie ha Delhi. Ka long kumta ruh ha Nagaland, Mizoram lane hawei-hawei ruh.

Hynrei la pynshai man ka por da ki nongïalam ka Sorkar Meghalaya, kynthup ïa u Chief Minister Conrad bad Dy. CM Bah P. Tynsong ba ïa ka aiñ CAA, la pyllait ïa ka Meghalaya na katei ka aiñ. Kumjuh ruh ïa ka UCC (Uniform Civil Code), la kyntait da ki bor sorkar.  

Ïa ka Aiñ UCC lei (ka Unified Code of Conduct), ka aiñ sorkar Delhi u Modi, kaba dei ka ‘Thup ki Aiñ kyllum’ hapoh ka Art 44 jong ka constitution ka ri India, ïa kaba la pynrung jubor dang shen ha Manipur, ma ngi ha KHADC, ngi la kyntait madan ïa ka da ka Ing Dorbar baroh kawei, kaba la kyrshan da baroh ki MDC ïa ka Resolution jong nga ha ka 27.6.23.

Ha Manipur, la riam da kane ka UCC bad la pynkylla riewlum ïa ki riewthor Meitei, ba kin ïoh khyndew, ki kam ki jam bad kiwei ki hok, ïa kaba la leh da ka Manipur High Court ha u snem 2023. Ïa kane la pyrshah lut da baroh.

Tad haduh u bnai February 2024, ka High Court Manipur hi, kaba la shah tynrah na kylleng, ka la pynduh hi noh ïa katei ka hukum jong ka.

Ka Aiñ Svamitva jong ka sorkar u Modi, kaba la mut ban riam ïa ngi ha u snem 2021, ban pynrung ïa ki nongwei sha kumba 7000 tylli ki shnong sha kylleng ki shnong ka ri Khasi, ba kin sah ban thew ïa ki pud ki sam na ka bynta 5 snem tam, ïa kaba nga la thoh bunsien, la ïarap ïa ngi ban pyllait da u Chief Minister Conrad Sangma, uba la phah sha ngi ka KHADC ïa katei ka Aiñ kaba wan na Delhi, ïa kaba u lah ban leh hi dalade, da kaba phah sha ki DC, ki BDO, ki SP, ki pulit bad kiwei ki tnat sorkar.

Ynda ngi la ïohi ïa ki jingma bashyrkhei, ngi la kyntait ïa katei ka Aiñ ha ka por ba long CEM u Bah Titos Chyne bad la pynphai kylla sha ka Sorkar Jylla u Conrad Sangma, uba la pynphai kylla sha Delhi bad ka jah artad jar.

Kine ki dei ki bynta kaba ki MP  bad ki MLA ha ka sorkar kin ïatrei lang barabor.

Lada ki paidbah ki sngewthuh ïa kine ki bynta, tang katta kan biang bad kan shngaiñ.