SA KA STATE UNIVERSITY YN BUH SHA GARO HILLS : BABU KULAR KHONGJIREM

Ngi la iohi paidbah dangshen lyngba ki lad pathai khubor ba, ka Sorkar MDA-II hapoh ka jingialam jong ka NPP ka la thaw bad buh noh sa da kawei pat ka State University kaba yn tip da ka kyrteng Capt. Williamson A. Sangma State University kum ka dak  ban pynsahnam ia ka kyrteng  u Chief Minister barim ka jylla Meghalaya, u (Late) Capt. W.A Sangma.

Kane ka State University kan treikam (Head Office) na Williamnagar kaba dei ka District Headquater jong ka East Garo Hills District hapoh ka jylla Meghalaya jong ngi. Ka jingthaw bad buh da ka Sorkar Jylla ia  ka State University sha Garo Hills kan long sa uwei pat u mawjam (milestone) ha ka histori jong ka jylla jong ngi ba sha Garo Hills, nalor  ba ki la ioh ia ka bor pyniaid Aauthority) ia ki Public Examination jong ki skul (State Board Examination) ha ka kyrteng jong ka Meghalaya Board of School Education ha Tura,West Garo Hills, mynta pat, da ka jingiohi jngai bad jingshemphang jong ki nongialam na Garo Hills ki  la lah syndon  ban  thaw bad buh sa da ka State University ha Williamnagar, East Garo Hills District.

Ka Garo Hills mynta, ym tang ba ka la ioh ban pyniaid ia ki Public Exam jong ki skul baroh ha Meghalaya hynrei naduh nangne shakhmat, ka la ioh ruh  ia ka bor pyniaid ia ki College bad University baroh ha ka Jylla Meghalaya jong ngi namarba ka sorkar ka kwah ban pynbor (imposed) ia baroh ki Skul ne College ne University kiba don hapoh ka jylla ba ki dei beit ban pyniasnoh (affiliate) sha katei ka State University.  Kane ruh ka long ka jingpyrkhat kaba bakla shibun.

Ha ka jingshisha, ki skul, ki College ne University ki lah ban leit pyniasnoh (affilated) katkum ka jingkwah ne jingsngewbit jong ki, la ki kwah sha NEHU ne ka Williamson Sangma University. Ki bor pyniaid jong ka Jylla kim dei satia ban tuklar ne mushlia ne ban shu pynbor (imposed) ia ka jingkwah jong ki  jaka pule (educational institutions) ban kin leit pyniasnoh beit (mandatory) sha kata ka State University kaba kwah ne angnud eh  ka Sorkar Jylla.

Ha ki snem ba mynshwa, kata, ha u snem 1972, mynba la kha ia ka jylla Meghalaya jong ngi,bun ki la pynpaw ia ka jingbabe ba kat ka bor pyniaid Public  Exam ia ki skul  ha ka state jong ngi, kumno yn rah shaduh Tura bad balei ba ym lah ban buh ha sor Shillong kaba dei ka nongbah jong ka Meghalaya. 

Ka Shillong, nalor ba ka long ka nongbah jong ka Meghalaya, hynrei, ka dei ruh ka jaka pdeng jong ka thoh ka pule bad ka jingnang jingstad (educational hub) na North East jong ka ri India.  Na kata ka daw, ki nongialam jong ngi mynshwa kum u (Late) Prof G.G Swell, (Late) B.B. Lyngdoh, (Late) S.D.D Nichols Roy, (Late) D.D Pugh, (Late) P.RKyndiah, (Late)Edwin Bareh bad kiwei kiwei ki nongialam jong ngi ha kito ki por ki lah shisha ban pyngkohnguh (convinced) ia ka Sorkar India ban wanrah ia ka North Eastern Hills University (NEHU) ha nongbah Shillong.  Kham hadien pat, ki la lah ruh ban pynkohnguh ia u (Late) Rajiv Gandhi uba long u Prime Minister ka ri India ha kato ka por ban buh ruh ia ka Central Medical College (Hospital) kaba la tip kum ka North East Indira Gandhi Regional Institute of Health and Medical Sciences (NEIGRIHMS) ha Mawdiangdiang, Shillong nalor ka Indian Institute of Management (IIM) hangne ha nongbah Shillong.

Ngi iohi ba ka Sorkar India na Delhi ruh ka peit khmat bha bad kham kheinkor eh ia ka nongbah Shillong kum ka nongbah kaba kham paw bad kham kongsan tam ha Meghalaya ha ka jingnang jingstag bad wat na North East ka ri India hi baroh kawei.  Kaba lyngngoh pat ka long ba ki nongialam jong ngi khamtam kiba mynta nangne na ri Khasi-Jaintia jong ngi ki la leh matlah haba peit bad leh kyllut ruh haba iohsngew.  Kim da salia than ia ka nongbah Shillong hynrei ki ai lut, ki rah lut ia ka jabieng jong ka jingnang jingstad sha Garo Hills pynban.  Imat, lada shu ia bishar bha, ki kham stad bad kham iohi jngai hi ki nongialam barim ban ia ki nongialam jong ngi mynta.

Lada ki paidbah hi ki dang iai jied ia kum kine ki nongialam nangneshakhmat, khlem artatien ki lah ruh ban lilam syndon ia ki jingdon jingem ba kordor ba ka ri jong ngi ka ioh pateng naduh ki longshwa manshwa.