BAH PANBOR TARIANG U PRESIDENT BA NYNGKONG KA KHASI STUDENTS’ UNION: KYRSOIBOR PYRTUH

Sa saw snem nangne, ka Khasi Students’ Union (KSU) kan rakhe ïa ka jingdap san phew (50) snem ka jingïaid lynti. Na ka jingsdang ban dawa ïa ki hok jong ki khynnah bad samla pule, kum ka “scholarship”, ban shna pynbha ïa ki jaka pule kot bad ka jaka sah ki samla pule, ka KSU ka la ïaid ka lynti kaba jlan bad ka la san ha ka dur ka dar. Ka la shim ruh ïa ka jingkit ha ki jylli ba ïar ka imlang-sahlang bad synshar-khadar.

Haba ka KSU kan jam sha u maw mer ba san phew, ka long kongsan ban phai dien sha ka mynnor khnang ban lah pat ban saiñdur thymmai ïa ka lawei bad ban bteng ïa ka jingïaid lynti. Mynta kumne ka KSU ka lah ban ït  bad kylli ïalade haduh katno ba ka la san? Kane kan pynmyntoi ïa ka seng bad ki samla ban thew, ban woh ïa ki nongïalam, ïa ka rukom treikam, ka jingïashim bynta jong ki samla, kynthei bad shynrang, bad ruh ban peit biang ïa ki mat ki jura bad jingdawa. La ki mat ki jura ki dang ïeng bad ïadei ne em bad kane ka juk? Ne ïoh don sa da kiwei pat ki mat kiba kham kongsan bad kiba ktah jur ïa ka mynta bad ka lawei? Ka KSU ka dei ruh ban pdiang ïa ki jingkynthoh jong kiwei pat ki bym dei ki dkhot ba pura jong ka bad wat na kiwei ki jaitbynriew ruh kiba lah ban ai ïa ki jingthoh kiba shong nia. Kane kan ïarap ïa ki samla ka Ri ban nang mait shaphrang.

Katba ngi dap ap ïa ka snem 2028 bad ba ka KSU kan rakhe ïa ka jingdap ba san phew snem? ngan pyrshang ban thoh ei ei mynta shaphang U President uba nyngkong jong ka seng, U Bah Panbor Tariang. Ka long ka kam kaba jwat, hynrei nga kyrpad lem ïa ki samla pule, ki nongthwet jingtip bad kiwei de ban ïa pashat lang ïa ki khana ne jingkynthoh shaphang ka KSU katkum ka jingtip ne jingshem jong ki.

Ka Ar Phew Tarik U Lber 1978: Ym shym la kha ïa ka KSU ha ka pyrthei kaba loi loi. La kha ïa ka KSU ha ka jylli jong ka imlang sahlang, ka synshar khadar bad ka treikam treijam. Naduh ka snem 1908 ki samla Khasi ki la ju ïalum dorbar bad ïakhun pyrshah ïa ki policy jong ka Sorkar British kiba ktah ïa ka pule dangle ki samla. Kham hadien, ha ka snem 1955, ki samla pule ki thaw ïa ka Khasi Students Association (KSA). Nangta hapdeng ka snem 1960-1977, la mih ki seng jong ki samla pule kiba pher, kum ka Hills Students Union (HSU), Khasi-Jaiñtia Students Union (KJSU) bad ka Shillong Students Union (SSU).

Ha ka 20 Lber 1978, ki samla pule jong ka North Eastern Hills University bad na khatar (12) tylli ki kolej kiba don ha Shillong, ki la lum jingïalang ban thaw ïa ka Khasi Students’ Union bad jied ïa kine ki nongkitkam- (i) Bah Panbor Tariang, kum u President (ii) Kong  Bluecylian Jyrwa & Bah Aibuit S Rynjah kum ki Vice-President (iii) Bah Geoffrey Basan kum u General Secretary (iv) Kong Bertha Dkhar, Kong Velerina Basaïawmoit, Bah S. Marshall Nongkynrih and Bah Langstong Slong kum ki Joint Secretaries bad (v) Kong Miranda Hynñiewta kum ka Treasurer.

Tang hadien shi sngi ba la thaw ïa ka seng, ka KSU ka la ai ïa ka dorkhas sha ka Sorkar ban dawa na ka Sorkar ban ai ïa ka bai bam ne “scholarship” sha baroh ki samla pule, ban thaw ïa ki jaka ban lumthup ïa ki kot pule ba ki samla pule ki lah ban pyndonkam, ban pynbha ïa ki “library” bad ki “hostel”. Ka KSU ka pynpaw ruh ïa ka jingsngewdiaw halor ka jingpynsangeh ban ïalam “excursion” ïa ki samla pule. Kumta ka la dawa na ka Sorkar ba  ka dei ban pynim biang namar kane ka kyntiew ïa ka jingnang jingtip bad ka jingsan jong ki samla pule. (Memorandum Dated 21st March 1978).

Bah Panbor Tariang u Nongshong shnong bad u President: U Bah Panbor Tariang u la long u nongshong shnong jong ka Riatsamthiah, Shillong bad u dang pule ïa ka MSc ha Northeastern Hill University, ha ka por ba la jied ïa u kum u President ba nyngkong jong ka KSU ha ka 20 Lber 1978. Ha ka jingïakren bad kiba bun, nga la ïohsngew shibun ki khana kiba ktik jingmut shaphang u Bah Panbor kum u samla bad nongshong shnong. Ka sap nongïalam jong U, ka shat phalang ha ki kam kiba bun syrtap hapoh shnong, ha kaba u la long u nongïalam ba hakhmat jong ki samla ka shnong Riatsamthiah ha kito ki por. U long ruh uba kitkhia bad ïashim bynta bha ha ki kam hapoh ka Dorbar Shnong bad Balang Presbyterian Riatsamthiah. U Bah Panbor u lah ruh ban pynïadei paralok bad ki tymmen ki san kiba hikai bad kdew lynti ïa u. Kumta u la kylla long u Samla Nongïalam uba proh, uba ïar jingtip bad uba skhem jingmut.

U Bah Allan Lyndem, uba ithuh bha ïa u Bah Panbor, ha ki por ba u dang pule ha skul bad kolej, u pyrto ïa ka jingproh bad jingïar jingtip jong u Bah Panbor Tariang. U la ong, “ha ka por ba ki par jingtip ba ki paidbah ki ïoh ki long tang na ki ar tylli ki kotkhubor, kita ka Amrita Pratika bad Sentinel, U Bah Panbor  u don ka jingtip kaba ïar bad jylliew bad u ju sngewtynnad ban ïasam ïa ki jingtip sha ki samla jong ka shnong. Kane ka la long ka jingkyrkhu ïa ki samla shong skul bad pule kolej kiba thrang ban tip bad ban nang ban stad. U Bah Allan, u kynmaw ieid ïa ki por ba u Bah Panbor u ju ïapur khana bad ïakren bad ki samla shaphang ka thma Bangladesh, ka Bordoloi Trophy, ka Northeast Re-Organization Act, Vietnam War, Yom Kippur War bad Emergency jong ka snem 1975.

U Bah Allan, u pynkynmaw ruh ïa kawei ka jingïaphylliew jingmut hapdeng U Bah Panbor bad u mama jong u, u Bah Morgan Lyndem. U Bah Panbor uba ju smat ban wad ïa kiba la san bad ruh ban pynïadei paralok bad ki, ha kawei ka sngi u la shongkai bad u Bah Morgan bad ban tih bniah na u Bah Morgan halor ka jingïakhih bad jingïaid procession jong ki samla pyrshah ïa ka United Khasi & Jaiñtia Hills Autonomous District Council kaba la jia ha ka 27 June 1952.

U Bah Morgan, uba la shah jied kum u Ward Commissioner jong ka Shillong Municipality na Mawkhar ha ka snem 1966 bad uba baroh ki ïatip ba um ju jubab beit ïa kino kino ki jingkylli, bad uba don la ka buit ban jubab ne hikai, kumta haba jubab ïa ka jingwad jingtip jong u Bah Panbor, u la kren pharshi kumne- “Ka dei ka jingïaleh phutbol Independence Cup bad ki Khasi ki la rung sha ka phainal ha ka 21 July 1949 bad ki la long nongjop ruh. Ñiuma, ki nongpynïaid kim shim pdiang ne ithuh ïa kata ka jingjop phainal jong ki Khasi. Lai snem hadien ki nongpynïaid ha ka jaka ba kin pynkup burom ne ai khunsnam ïa ki Khasi da ka kyrdan “First Schedule”, phewse ki ai bad pynhiar pynban ïa ki Khasi sha ka kyrdan “Sixth Schedule”. Hangta hi u Bah Panbor Tariang u ïohkem ïa ka jingmut jong kane ka pharshi u Bah Morgan. Kane ka khana pharshi ka pynkynmaw ïa ka jingnep ka jabieng jong u Bah Panbor uba ha kata hi ka khyllipmat u lah ban ring ksai ïa ki jingjia kiba la jia ha ka Ri. Kane ka la pynkhih jingmut ïa u Bah Panbor ban ñiewkor ïa ka history bad ban ïada ïa ki hok.

Hapdeng ki snem 1974 haduh 1976, U Bah Panbor Tariang u la long u President jong ka Shillong Student Union (SSU). Ha ka jinglong President, u Bah Panbor u la lah ban ïapynbeit bad ka Shillong City Bus Syndicate ban sam ïa ki “identity card” sha ki khynnah skul khnang ba kin  lah ban pyndonkam ïa ki bus ha ka dor kaba jem. Shuh shuh u Bah Panbor Tariang kum u nongïalam jong ka SSU u la pyneh triang bad ïeng pyrshah ïa ka jingthaw ïa ka ophis jong ka Meghalaya Board of School Education ha Tura.

Ka Jingïakren ka long ka lynti: Naduh ba sdang bad ha ka por ba long President u Bah Panbor Tariang, ka KSU ka la seng ïa ka nongrim ba ka jingïakren bad jingïatai ka long ka lynti. Ki la don shibun ki jingjia ha ka snem 1978. Ha u Lber 1978, u Bah Panbor Tariang u la lamkhmat ïa ka KSU ban leit ïakynduh ïa U Chief Minister bad ai ïa ka dorkhas. Ha u Nailar kajuh ka snem ka KSU ka la ai biang ïa ka dorkhas bad ki la pynsngew bad buh ha khmat ka Sorkar ïa ki jingeh bad jingdawa.

Haba ka Sorkar ka leh kuman ïa ki jingdawa, ki samla pule ki la pynlong ïa ka jingïakhih da kaba pakhang ïa ki skul bad kolej naduh 12 Nailur 1978. Ha kajuh hi ka sngi ka Sorkar pat ka la pynmih khubor bad pynbna paidbah ba ka la shim pyrkhat ïa ki jingdawa jong ka KSU bad ruh ka la sdang ban pyntreikam ïa ki. Kane ka long ka dak ba ka jingïakhih jong ki samla pule ka seisoh. Kumta na ka liang ka KSU ka la leit sha ka jingïakren ba la khot da u Deputy Commissioner East Khasi Hills. Ha ka jingshisha, ka KSU kam don jingtip ei ei halor ka jingpyntreikam jong ka Sorkar ïa ki jingdawa jong ka, wat la katta ruh ka KSU ka la mynjur ban ïakren bad ka Sorkar.

Kumta ha kane ka jingïakren la lah ban ïapynbeit kumne- “Ka meeting kaba la long hapdeng ki dkhot jong ka KSU bad u Deputy Commissioner, hapoh ka kamra jong u Bah T.W Pakyntein, IAS, Deputy Commissioner, ha ka 13 September 1978 ha ka por 12 baje shiteng sngi…la ïoh ban ïakren bad pyrkhat halor ka khubor ba la pynlait da U Chief Secretary jong Sorkar Meghalaya ha ka 12 September 1978, kaba pynshai ïa ki sien jam kiba ka Sorkar ka la shim ban pyntreikam ïa ki jingdawa jong ka KSU katkum ka dorkhas kaba ka KSU ka la ai sha u Chief Minister ha ka 28 August 1978…Hadien ka jingïakren-ïatai ki dkhot bad nongmihkhmat jong ka KSU ki la mynjur ban pynsangeh noh shuwa ïa baroh ki jingïakhih…”

Ha kaba pynkut, U Bah Panbor Tariang u dei u nongïalam uba kiba bun ki ñiewburom, ki kohnguh bad pdiang ïa ka jingïalam jong u. U long ruh u samla nongïalam uba lah ban pynïadei bad ki para samla, bad ki tymmen ki san ruh kumjuh. Ngi ïai pyrto ïa ka jingim bad ki kam kiba kordor jong u Bah Panbor Tariang.